ԱՈւՏԻՍՏԻԿ ՍՊԵԿՏՐԻ ԽԱՆԳԱՐՈւՄ

Աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում (autism spectrum disorder, ASD։ Իր մեջ ներառում է հնացած ախտորոշումներ՝ մանկական աուտիզմ, վաղ մանկական աուտիզմ, ատիպիկ աուտիզմ, Կանների աուտիզմ (վաղ մանկական աուտիզմ ՎՄԱ), բարձր ֆունկցիոնալ աուտիզմ, զարգացման առաջնային խանգարում՝ առանց լրացուցիչ պարզաբանումների, մանկական դիսինտեգրատիվ խանգարում և Ասպերգերի համախտանիշ, 2013 թվականի մայիսին «Ասպերգերի համախտանիշ» ախտորոշումը հանվել է նոր հրատարակությունից DSM (DSM-5))

- նեյրոօնտոգենետիկ խանգարում, մտավոր զարգացման խանգարում  սոցիալական փոխազդեցություն և սոցիալական կապեր սկսելու և պահպանելու ունակության պակաս, սահմանափակ հետաքրքրություններ, հաճախ կրկնվող վարքային գործողություններ  սոցիալական փոխազդեցություն և սոցիալական կապեր սկսելու և պահպանելու ունակության պակաս, սահմանափակ հետաքրքրություններ, հաճախակի կրկնվող վարքագծային գործողություններ:

Հիմնական բնութագրիչը՝ մշտական դեֆիցիտ սոցիալական հաղորդակցության և սոցիալական փոխազդեցության մեջ: Կոնտակտի ժամանակ բաժանված ուշադրության և փոխադարձության հմտությունները չեն հայտնվում, հաղորդակցման ժամանակ, գործընկերոջ հետ հանաձայնվածություն չկա: Երբեմն ԱՍԽ - ին ուղեկցում է մտավոր հետամնացություն կամ այլ հարակից ախտորոշումներ, ինչպիսիք են էպիլեպսիա կամ ՈւԴԳԽ (ուշադրության դեֆիցիտի գերակտիվության խանգարում): Այս խանգարում ունեցող մարդկանց մի մասը բարձր ֆունկցիոնալ է (ինքնուրույն, կրթված, սոցիալապես ադապտացված)։ ԱՍԽ ունեցող մարդկանց մի մասը ունենում է սավանտի համախտանիշ և հանճարեղություն՝ մարդկային գիտությունների մեկ կամ մի քանի ոլորտներում:

Պատճառները

Հնարավոր է, որ կան բազմաթիվ գործոններ, որոնք մեծացնում են երեխայի մոտ ԱՍԽ -ի հավանականությունը: Դրանց թվում են նաև շրջակա միջավայրի գործոնները և գենետիկան։

Պատվաստում

ԱՀԿ (ВОЗ)-ն (Առողջապահական Համաշխարհային Կազմակերպություն) ասում է, որ պատվաստանյութերը չեն առաջացնում աուտիզմի սպեկտրի խանգարումներ: «Այս եզրակացությունն արվել է մարդկանց շատ մեծ խմբերի վրա կատարված բազմաթիվ ուսումնասիրությունների արդյունքում»:

Էնդի Ուեյքֆիլդի 1998 թ.-ի ուսումնասիրության մեջ, որը ենթադրում էր կապ կարմրուկ-խոզուկ-կարմրախտի (КПК) պատվաստանյութի և աուտիզմի միջև, գտնվել են լուրջ սխալներ և դիտավորյալ աղավաղումներ: Ուեյքֆիլդի հոդվածը հետ է կանչվել այն հրապարակած ամսագրի կողմից։ Սակայն Հրապարակումը հասցրել է հանրային խուճապ առաջացնել, ինչն էլ հանգեցրել է պատվաստումներից զանգվածային հրաժարումների և, որպես հետևանք, այդ հիվանդությունների բռնկումների։

Կլինիկական պատկեր

ԱՍԽ ունեցող անհատները խնդիրներ են ունենում սոցիալական հաղորդակցության ոլորտում: Օրինակ՝ նրանք չեն կարող զրույց շարունակել, ունեն սոցիալական մերձեցման խնդիրներ, ունեն հետաքրքրություններ, հույզեր կիսելու ունակության նվազում: Այն հասնում է սոցիալական փոխազդեցություններ սկսելու կամ դրանց արձագանքելու լիակատար անկարողության:

Սոցիալական հարաբերությունների պահպանումն ու ըմբռնումը տուժում է: Դժվար է ընկերներ ձեռք բերել, մասնակցել խաղերի, որտեղ ներառված է երևակայությունը։ Ծայրահեղ դեպքերում հասնում է հասակակիցների հետ ցանկացած շփման նկատմամբ հետաքրքրության լիակատար բացակայության։

Ոչ վերբալ հաղորդակցման վարքային խնդիրների առկայություն: Աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում  ունեցող մարդիկ դժվարանում են աչքի կոնտակտ պահպանել՝ դա կարող է առաջացնել տհաճ զգացողություններ: Դժվարանում են մեկնաբանել մարմնի լեզուն, խոսքի ինտոնացիաները, ունենում են ոչ վերբալ հաղորդակցության էությունը կիրառելու և հասկանալու խնդիրներ:

Աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում  ունեցող անհատները կարող են սովորել մի քանի ֆունկցիոնալ ժեստեր, բայց նրանց ներկապնակն, այս առումով շատ ավելի փոքր է, քան այլ մարդկանցը։ Սպոնտան հաղորդակցման մեջ նրանք չեն կարողանում համապատասխան օգտագործել ժեստերը: Ծայրահեղ դեպքերում այն հասնում է աչքի կոնտակտի, միմիկայի կամ ժեստերի լիակատար բացակայության:

Նրանք ունեն չափազանց սահմանափակ հետաքրքրություններ մեկ առարկայի վրա «ֆիքսվածություն», անսովոր առարկաների նկատմամբ ուժեղ կապվածություն: Սովորաբար անադեկվատ են ուշադրության ինտենսիվությամբ կամ կենտրոնացումով: Օրինակ՝ երեխայի փոշեկուլների նկատմամբ ունեցած տարվածությունը, երեխայի կապվածությունը որոշակի խոհանոցային պարագաների հետ, մեծահասակի մոտ՝ ժամեր շարունակ ցուցակների կազմումը։ Մեծահասակների մոտ հատուկ հետաքրքրությունները կարող են դառնալ մոտիվացիայի և հաճույքի աղբյուր, երբեմն՝ աշխատանքի կամ կարիերայի հիմք:

Մուտքային սենսորային ինֆորմացիային տրվում են պաթոլոգիական հակազդումներ։ Օրինակ՝ շրջակա միջավայրի նկատմամբ նկատելի անտարբերություն, անտարբերություն ցավի նկատմամբ, նեգատիվ հակազդում որոշակի ձայներին կամ աղմուկներին։

Վարքի, հետաքրքրությունների կամ գործունեության կարծրատիպայինություն և կրկնողականություն։ Արտահայտվում է կարծրատիպային շարժումներով, երեխաների մոտ՝ ուղիղ շարքով խաղալիքներ դասավորելով, իդեոսինկրազիկ (հիվանդագին գերզգայունություն որոշ նյութերի, հոտերի... նկատմամբ) արտահայտություններով կամ էխոլալիայով (այլ մարդկանց արտահայտությունների կարծրատիպային կրկնություն): Անփոփոխության և կայունության չափազանց մեծ անհրաժեշտություն: Օրինակ՝ անփոփոխ օրվա ռեժիմ, զբոսնելու երթուղի, խիստ միանման սնունդ:

Այս խանգարումով տառապող շատ մեծահասակներ սովորում են հանրության մեջ ճնշել կարծրատիպային, կրկնվող վարքը: Դա հաջողվում է՝ մտավոր հետամնացություն և խոսքի դժվարություններ չունեցող մարդկանց։

Աուտիզմի սպեկտրի խանգարում ունեցող անձի մոտ համակցված կատատոնիկ համախտանիշի (կատատոնիա) առկայության դեպքում DSM-5ում օգտագործվում է լրացուցիչ ծածկագիր՝ 293.89/F06.1:

DSM-5-ով «Աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում» ախտորոշում դնելու համար (ծածկագիր 299.00 / F84.0) ախտանիշները կարող են լինել այնքան ուժեղ, որ զգալիորեն վատթարացնեն առօրյա գործունեության սոցիալական, մասնագիտական կամ այլ կարևոր ոլորտները, հակառակ դեպքում ախտորոշումը չի դրվում:

Ախտորոշումը հաստատող հարակից առանձնահատկություններ

Աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում ունեցող բազմաթիվ մարդիկ ունեն ինտելեկտուալ խանգարումներ, ինֆորմացիայի ընկալման արագության հետ կապված դժվարություններ, օրինակ՝ նրանք «չեն հասցնում» հետևել ռադիոյով կամ, հատկապես, հեռուստատեսությամբ ներկայացվող ինֆորմացիայի արագությանը և գերադասում են կարդալ լուրերը՝ իրենց համար հարմար տեմպով։ Բացի այդ, նրանք կարող են և/կամ ունենալ խոսքային խանգարումներ (օրինակ՝ դանդաղ խոսք):

Հաճախ հանդիպում են շարժողական նորմայից շեղումներ, օրինակ՝ ծանրաշարժություն, մկանային լարվածություն, տարօրինակ քայլվածք, քայլք ոտքի մատների վրա։ Հնարավոր են նաև կարծրատիպային ինքնավնասումներ։

Աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում  ունեցող մեծահասակներն ու դեռահասները, իրականությանը վատ հարմարվելու պատճառով, հաճախ ունեն կարիք՝ «Մեծահասակի կերպարի» մշտական ներկայության, ով հոգ կտանի նրանց մասին, «կփրկի» նրանց, կպաշտպանի, որոշումներ կընդունի ու պատասխանատվություն կվերցնի իրենց փոխարեն և իրենց համար։ Հակառակ դեպքում նրանք հակված են դեպրեսիա և տագնապ ունենալ։

Հնարավոր է կատատոնատիպ վարքագիծ, որը չի հասնում կատատոնիկ էպիզոդի։ Սակայն լինում են լիարժեք կատատոնիկ կարճատև նոպաներ։

Նրանք ձգտում են «ապրել արհեստական աշխարհում», որն էլ դառնում է արվեստի, գրքերի աշխարհում լինելը, որտեղ նկարագրվում է ֆանտաստիկ աշխարհների կամ մարդկության պատմական անցյալի մասին, բայց ոչ ժամանակակից և ոչ փաստագրական գրքերում։ Գրքում գտնվող ռոբոտներին նրանք վերաբերվում են ինչպես մարդկանց, քանի որ ալեքսիթիմիկների համար մեքենայի և մարդու անզգայական ընկալումն հավասարազոր է։ Նույն բանը կարելի է ասել, կինոյի և դրամայի թեմատիկ նախընտրությունների մասով։

Հաղորդակցման դժվարությունների պատճառով առաջանում է «հաղորդակցման» փոխհատուցող  հակազդում, որը հասնում է մինչև կենդանիների նկատմամբ ունեցած սենտիմենտալ հակումների, հատկապես փոքր, անմեղ և հպման համար հաճելի կենդանիների նկատմամբ (կատուներ, կզաքիսներ, ծովախոզուկներ, լաբորատոր առնետներ, գերմանամկեր):

Կատատոնիա

Ամենավտանգավոր և ծանր ձևերում, կատատոնիան բնութագրվում է շարժումների բացակայությամբ (ակինեզիա), խոսքի բացակայությամբ (մյուտիզմ), միանման պոզաների երկարատև պահպանմամբ (կատալեպսիա) և մոմի ճկունությամբ:

Ֆինքը և Թեյլորը ներմուծել են «կատատոնիկ սպեկտր» տերմինը՝ կատատոնիայի դրսևորումների ողջ սպեկտրը ընդգրկելու համար։ Երկու հետազոտությունների արդյունքներով՝ կատատոնիան դիտարկվում է աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում ունեցող երիտասարդների 12-17%-ի մոտ։

Ուինգն ու Շահը պարզել են, որ կատատոնիայի մանիֆեստացիայի տարիքը կազմում է 10-ից 30 տարեկանը՝ 15-19 տարեկանում առկա պիկով։ Ընդ որում, կատատոնիկների միայն 6%-ն են ունենում ԱՍԽ։

Գնահատվել է ԱՍԽ -ի և կատատոնիայի միջև եղած փոխադարձ կապը։ Դիրկ Դոսշը բնութագրել է աուտիզմը որպես «կատատոնիայի վաղ արտահայտում»։ Նրա հետազոտությունների համաձայն՝ կատատոնիայի և աուտիզմի ընդհանուր գենետիկ էթիոլոգիայի հավանականություն կա (կասկածելի գեները գտնվում են 15-րդ քրոմոսոմի երկար բազկի վրա)։ Գամմա-ամինոմշաքարաթթվի (ԳԱՄԿ) անոմալ գործունեությունը կապված է երկու խանգարումների հետ էլ։

Բժշկական դասակարգում

DSM-5

Ըստ ԱՄՆ Հոգեբույժների ասոցիացիայի հոգեկան խանգարումների Դիագնոստիկ և վիճակագրական ձեռնարկի հինգերորդ հրատարակության (DSM-5)՝ նախորդ տարբերակում (DSM-IV) առանձին համարվող հետևյալ 4 խանգարումները միավորվել են մեկ ընդհանուր ախտորոշման տակ՝ աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում։

• Աուտիստիկ խանգարում
• Ասպերգերի համախտանիշ
• Մանկական դեզինտեգրատիվ խանգարում
• Պերվազիվ զարգացման խանգարում առանց լրացուցիչ պարզաբանումների (PDD-NOS)

ԱՄՆ-ում՝ 2013 թվականից սկսած, DSM-5 դասակարգիչի նոր խմբագրության համաձայն, այն անձանց, ում մոտ ըստ նախորդ DSM-IV-TR տարբերակի ախտորոշված էր աուտիստիկ խանգարում, Ասպերգերի համախտանիշ, մանկական դեզինտեգրատիվ խանգարում կամ չճշտված ընդհանրացված զարգացման խանգարում (PDD-NOS), բժիշկ-հոգեբույժները վերաարժևորումից հետո սահմանում են նոր միասնական ախտորոշում՝ «աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում»։

МКБ

МКБ-10

Հիվանդությունների միջազգային դասակարգման տասներորդ վերանայման (ICD-10) համաձայն, ընդհանրացված զարգացման խանգարումների շարքին դասվում են։

• F84.0 — Մանկական աուտիզմ
• F84.01 —Մանկական աուտիզմ, պայմանավորված գլխուղեղի օրգանական հիվանդությամբ
• F84.02 — Մանկական աուտիզմ՝ առաջացած այլ պատճառներով
• F84.1 — Ատիպիկ (ոչ տիպիկ) աուտիզմ
• F84.11 — Ատիպիկ աուտիզմ՝ մտավոր հետամնացությամբ
• F84.12 — Ատիպիկ աուտիզմ՝ առանց մտավոր հետամնացության
• F84.2 — Ռետտի համախտանիշ
• F84.3 — Մանկական այլ դեզինտեգրատիվ խանգարումներ
• F84.4 — Հիպերակտիվ խանգարում՝ ուղեկցվող մտավոր հետամնացությամբ և ստերեոտիպային շարժումներով (մտավոր հետամնացություն շարժողական արգելակվածությամբ և կարծրատիպիկ շարժումներով)
• F84.5 — Ասպերգերի համախտանիշ
• F84.8 —Զարգացման այլ ընդհանրացված խանգարումներ
• F84.9 — Զարգացման այլ ընդհանրացված խանգարումներ, չճշտված։

«Զարգացման ընդհանրացված խանգարումներ» բաժինը ներառում է աուտիստական սպեկտրի խանգարումները։ F84.2, F84.3 և F84.4 կոդերով նշված վիճակները համարվում են հազվադեպ հանդիպող։ Կան քննարկումներ, թե արդյո՞ք դրանք հանդիսանում են աուտիստական սպեկտրի մաս։

«Բարձր ֆունկցիոնալ աուտիզմ» անվանումը տրվում է մանկական աուտիզմին (F84.0), որի ժամանակ IQ-ն 70-ից ավելի է։ Այն որպես ֆորմալն դասակարգում չի ընդգրկվում երկու դասակարգումներից և ոչ մեկում։

Սակայն, «աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում» ախտորոշումը МКБ -10-ում բացակայում է։

МКБ-11

2018 թվականի տարբերակում՝ МКБ -11-ում ներմուծվեց «աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում» ախտորոշիչ միավորը (կոդով 6A02)։

МКБ -11-ում «աուտիստիկ սպեկտրի խանգարումը» բաժանվում է ենթատեսակների, որոնք ի ցույց են դնում ինտելեկտի խանգարման առկայությունը/բացակայությունը և անձի «ֆունկցիոնալ լեզուն» օգտագործելու ունակությունը (ֆունկցիոնալ լեզու։ բանավոր կամ գրավոր), այսինքն՝ խոսքը որպես անձնական կարիքների կամ ցանկությունների արտահայտման միջոց:

Հիմնականում առանձնացվում են հետևյալ ենթատեսակները՝

• 6A02.0 — ԱՍԽ՝ առանց ինտելեկտուալ զարգացման խանգարման և առանց ֆունկցիոնալ լեզվի խախտման, կամ թեթև խանգարմամբ։
• 6A02.1 — ԱՍԽ՝ ուղեկցվող ինտելեկտուալ զարգացման խանգարմամբ և առանց ֆունկցիոնալ լեզվի խանգարման, կամ թեթև խանգարմամբ։
• 6A02.2 — ԱՍԽ՝ առանց ինտելեկտուալ զարգացման խանգարման, բայց ֆունկցիոնալ լեզվի խանգարմամբ։
• 6A02.3 — ԱՍԽ՝ ինտելեկտուալ զարգացման խանգարմամբ և ֆունկցիոնալ լեզվի խանգարմամբ։
• 6A02.4 — ԱՍԽ՝ առանց ինտելեկտուալ զարգացման խանգարման և ֆունկցիոնալ լեզվի բացակայությամբ։
• 6A02.5 — ԱՍԽ՝ ուղեկցվող ինտելեկտուալ զարգացման խանգարմամբ և ֆունկցիոնալ լեզվի բացակայությամբ։
• 6A02.Y — ԱՍԽ այլ հստակեցված խանգարում։
• 6A02.Z — ԱՍԽ չհստակեցված։

Համաճարակաբանություն

Աուտիստիկ սպեկտրի խանգարման տարածվածությունը ԱՄՆ-ում և այլ երկրներում գնահատվում է՝ բնակչության մոտ 1 %-ը։ 160 երեխայից մեկը ունենում է ԱՍԽ։

Դիֆերենցիալ ախտորոշում

Ըստ DSM-5-ի «Աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում» ախտորոշման հաստատման ժամանակ անհրաժեշտ է բացառել հետևյալ հիվանդությունները՝

• Ռետտի սինդրոմ (կոդ չկա)
• Սելեկտիվ մուտիզմը (312.23 / F94.0)
• Խոսքային խանգարումները և սոցիալական (պրագմատիկ) կոմունիկացիայի խանգարումը (315.39 / F80.89)
• Մտավոր հետամնացություն առանց աուտիստական սպեկտրի խանգարման (319 / F70–F73),
• Ուշադրության դեֆիցիտի և հիպերակտիվության խանգարում (ՈւԴՀԽ) (314.01 / F90.2, 314.00 / F90.0, 314.01 / F90.8, 314.01 / F90.9),
• Ստերեոտիպիկ կրկնվող շարժումներ (307.3 / F98.4),
• Շիզոֆրենիա (295.90 / F20.9)։

Փակագծերում նշված են DSM-5-ում կիրառվող ախտորոշիչ կոդերը, որոնք ըստ էության համընկնում են МКБ-9-КМ և МКБ-10-КМ կոդերին՝ հեշտացնելու համար դասակարգչում հիվանդությունների որոնումը։

Սոցիալացում և ուսուցում

Աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում ունեցող մարդկանց աջակցության ծրագրերը պետք է հիմնված լինեն հաջորդականության սկզբունքի վրա կյանքի բոլոր փուլերում՝ սկսած վաղ մանկությունից մինչև հասուն տարիքը։

Աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում ունեցող երեխաների հաջող ինտեգրական կրթության հիմնական պայմանները՝

1. Համապատասխան պատրաստվածությամբ մանկավարժական անձնակազմ, որը կիրառում է հատուկ մեթոդներ և կրթական նյութի հարմարեցման և կրթական պրոցեսի կազմակերպման գործելաոճ
2. Դաստիարակի առկայություն

ԱՄՆ կրթական պրակտիկայում ապացուցվել է վարքային մոտեցումների արդյունավետությունը՝

• ցանկալի վարքագծի և տարբերակված ուսուցման պահպանման համակարգեր դասարանի մակարդակով
• վարքագծաի կիրառական վերլուծություն՝ առանձին աշակերտների մակարդակով

Գոյություն ունեն կազմակերպություններ, որոնք զբաղվում են աուտիզմով մարդկանց ադապտացմամբ։ Օրինակ՝

• «Auticon» և «Specialisterne» Կոնսալտինգային ընկերությունները աշխատանքի են ընդունում նրանց՝ QA (հաճախորդի պահանջների ստուգում), կոդի վիճակագրական վերլուծություն և այլ աշխատանքներ իրականացնելու համար
• Իսրայելի բանակում գործում է «Ռոիմ-ռախոկ» («հեռուն նայող») ծրագիրը, որի շրջանակում աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում ունեցող մարդիկ զբաղվում են օդային և տիեզերական լուսանկարների ապակոդավորմամբ
• Իտալիայում գործում է «Orchestra Invisibile» օրկեստրը
• Ավստրալիայում՝ «Օդուվանչիկ» ծրագիրը։
• Ռուսաստանում գործում է «Ցիֆրոլոգիա» նախագիծը, որը նախաձեռնել է «Գազպրոմ նեֆտ» ընկերությունը։ Այստեղ աուտիզմ ունեցող աշխատակիցները զբաղվում են պատկերների և վիդեոլուսանկարների նշագրմամբ, ինչը հնարավորություն է տալիս ուսուցանել նեյրոնային ցանցերին՝ ընկերության և այլ բիզնեսների կարիքների համար։

Աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում ունեցող երեխաների ներառական կրթությունը Ռուսաստանի կրթական համակարգում`

2012 թ. դեկտեմբերի 29-ին «Կրթության մասին» օրենքի №273-ФЗ խմբագրությունը՝ առաջին անգամ օրենսդրորական մակարդակում ամրագրեց աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում ունեցող երեխաների հասանելի և որակյալ կրթություն ունենալու իրավունքը։

2014 թ. դեկտեմբերի 19-ի Ռուսաստանի Կրթության և գիտության նախարարության № 1598 հրամանի ներկայացված «Առաջնային ընդհանուր կրթության ֆեդերալ պետական հասարակական չափորոշիչի (ՖՊՀՍ) հաստատուման մասին՝ առողջական սահմանափակումներ ունեցող աշակերտների համար» հավելված 8-ում, ներկայացվեց առաջնային ընդհանուր կրթության ՖՊՀՍ աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում ունեցող երեխաների համար։

Մոսկվայի Պետական Մարդկային Հոգեբանության և Պատմության Համալսարանի Ներառական Կրթության Պրոբլեմների Ինստիտուտի տվյալներով՝ 2012 թվականին Մոսկվայում ներառական կրթության պայմաններում սովորող աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում ունեցող երեխաների մասնաբաժինը կազմել է բոլոր հաշմանդամություն ունեցող երեխաների 4%-ը, իսկ 2014 թվականին՝ 7,8 %։

Թերապիա

Կատատոնիայի բուժման հիմնական մեթոդը աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում ունեցող մարդկանց մոտ հանդիսանում է բենզոդիազեպինների կիրառումը, ընդ որում հակապսիխոտիկ դեղերը խորհուրդ չի տրվում կիրառել։

Ծանր կատատոնիայի դեպքերում ներերակայինորեն ներարկվող բենզոդիազեպինային տրանկվիլիզատորներ՝ լորազեպամը, դիազեպամը կամ բարբիտուրատ ամոբարբիտալը հանում են կատատոնիկ ախտանիշները աուտիստիկ սպեկտրի խանգարում ունեցող պացիենտների ավելի քան կեսի մոտ։

Սոցիալական տագնապի թերապիայի և սոցիալական ադապտացիայի բարձրացման համար աուտիզմով մեծահասակների շրջանում ուսումնասիրվում են նաև պսիխոդելիկ հոգեթերապիայի փորձարարական մեթոդներ՝ MDMA էմպաթոգենով։