ՀԵՏԱՊՆԴՈւՄ

Այդ անտառում շատ հեշտ էր մոլորվել։ Ամենուր այդ ոլոր-մոլոր արահետներն էին։ Սակայն անտառահատը սովոր էր։ Նա բոլոր արահետները՝ իր հինգ մատի պես գիտեր, այդ պատճառով էլ առանց մտահոգությամբ էր քայլում անտառով։ Իսկ այ այսօր, նրա հետ մի տարօրինակ բան կատարվեց՝ արդեն մթնում էր, իսկ նա ոչ մի կերպ չէր կարողանում անտառից դուրս գալ – կամ սովորականից ավելի դանդաղ էր գնում, կամ էլ այսօր սովորականից ավելի վաղ էր մթնում։ Բոլոր հաշվարկներով արդեն հասկանալի էր, որ մինչ վերջնական մթնելը տուն չի հասնի։ Դե ինչ, միայն մեկ բան էր մնացել՝ ուղղվել դեպի այն կորած վայրը, որտեղ կանգնած է «հեքիաթային» տնակը։

Իրականում այն ուներ մանկական գրքերի տնակների տեսք՝ վառ, գույնզգույն, կարծես անտառում՝ ծիածան է բնակվել, ու ամբողջովին թաղվել է ծաղիկների մեջ։ Իսկ ներսից, ամեն բան այնքան մաքուր էր, կոկիկ, կարծես թե մի անտեսանելի ձեռք այնտեղ կարգ ու կանոն է պահպանում, չնայած, որ այդ տնակում ոչ-ոք չէր ապրում, և թե ապրել է՝ անհայտ է։

Շատ անցորդներ էին մտնում այդ տնակ, իսկ այնտեղից հեռանալուց դառնում էին այլ մարդ։ Կարծես թե արտաքուրս ոչինչ չէր փոխվում, և նույն մարդն էր, իսկ ընկերներն ու ծանոթները նրանց պնդում էին միայն մի բան՝ «ուրիշ ես դու», «քեզ նման չես», «դու կարծես դու ես, բայց հաստատ դու չես»։ Այս խոսակցություններից ում գլուխն ասես կպտտվի։ Այդ ամենը անտառահատը մի անգամ չէր, որ լսել էր։ Բայց այլ ելք չուներ։ Եվ այդ տարօրինակ տնակը իրենից բոլորովին հեռու չէր։

Սկսեց մթնել և առջևում, սոճիների ետևից երևաց տնակի բազմերանգ տանիքը։ Այո, նման հրաշք հնարավոր է միայն նկարել մի ինչ-որ շատ գեղեցիկ ու բարի հեքիաթում։ Անտառահատը շեմին ոտքերը մաքրեց, դուռը ծեծեց, և իհարկե, պատասխանի չսպասելով ներս մտավ։ Տնակում հարմարավետ էր և լավ՝ կահույքը հին էր, բայց ոչ մաշված, պատուհանագոգերին դրված էին ծաղկամաններով գույնզգույն ծաղիկներ, հաճելի վարագույրները տատանվում էին տաք երեկոյան քամուց, կաղնե սեղանը ծածկված էր ձյունաճերմակ սփռոցով, մահճակալից՝ թարմ անկողնու հոտ էր գալիս։ Անտառահատը նստեց սեղանի մոտ, հանեց իր մոտ եղած կերակուրը և սկսեց ընթրել։ Ընթրելուց հետո նա հավաքեց բոլոր փշուրները սեղանից և պառկեց քնելու։ Եվ քնի մեջ նա վառ երազներ տեսավ, ինչպիսին միայն կարող են երեխաները տեսնել։

Լուսաբացին նա արթնացավ հանգստացած և թարմացած։ Արևը խաղում էր իր ցոլքերով առաստաղին, իսկ ծաղիկները ծաղկամանների մեջ ուրախ տարուբերում էին իրենց գլուխները՝ քամու տակտով։ «Ինչ լավ է, - քաղցրորեն ծորացրեց անտառահատը։ - Ինչպես հեքիաթում։

Նա դուրս եկավ տնակից և իր աչքերին չհավատաց՝ բոլոր մանկուց իրեն ծանոթ արահետներն ու կածանները ծածկվել էին խիտ խոտով։ «Այսպիսի բան լինել չի կարող, - շփոթվեց անտառահատը։ - Միայն մի գիշեր է անցել»։ Նա տեղում կանգնեց, հայացքով չափեց շուրջբոլորը և առաջին անգամ իր կյանքում, անտառը նրան անծանոթ թվաց։ «Այսպիսի բան լինել չի կարող, - կրկնում էր ինքն իրեն անտառահատը։ - Սատանայություն է»։ Ընտրելով հազիվ նշմարելի կենտրոնական կածանը նա արագ ճանապարհ ընկավ։ «Տուն գնալ է պետք, - ինքն իրեն շտապեցրեց նա։ - Արագ տուն գնալ է պետք»։

Նա մոտ կես ճանապարհ էր անցել, երբ հանկարծակի, մորուտի թփերի ետևից նրա ոտքերի տակ վազեց աքաղաղը։ «Սա ինչ բան էր, - շշմեց անտառահատը։ - Որտեղի՞ց խուլ անտառում աքաղաղ։ Պետք է արագ դուրս գալ այս տարօրինակ վայրից»։ Բայց միայն անտառահատը մի քայլ էր արել, որ աքաղաղը թափահարեց իր թևերը և ամբողջ անտառով մեկ գոռալով փակեց նրա ճանապարհը։ «Ախր ես քո գլուխը կկոտրեմ, այ քոսոտ» - զայրացավ անտառահատը։ Իսկ աքաղաղը չի հանգստանում։ Թռչկոտում է շուրջ բոլորը և կտուցով կարծես թե հետադարձ ճանապարհն է ցույց տալիս, դեպի չարաբաստիկ տնակը։ Ինչ պետք է աներ անտառահատը՝ վերցրեց նա աքաղաղին իր ձեռքը – վերջինս չդիմադրեց էլ - և տարավ հետ։ Վերադարձավ«կախարդական» տնակի մոտ, բաց թողեց աքաղաղին, իսկ ինքը՝ նայեց երկնքին – շուտով երեկո էր՝ չի հասցնի նա մինչև մութն ընկնելը անտառից դուրս գալ։ Ստիպված էր մնալ։ Կրկին ընթրեց նա մնացած կերակուրով և պառկեց քնելու, և կրկին նրան գեղեցիկ ու բարի երազներ երևացին։ Իսկ աչքերը բացելով, կրկին նա, ինչպես մանկությունում, հաշվեց բոլոր արևի ցոլքերը աղաստաղին։ «Ինչ լավ է», - քաղցր ծորացրեց անտառահատը։

Գիշերվա ընթացքում, անտառում ոչինչ չէր փոխվել՝ անտառը ինչպես նրան թվում էր անծանոթ և վայրի, այնպես էլ մնացել էր։ «Դե ինչ, - մտորում էր անտառահատը, - գնամ ես երեկվա կածանով, այլապես մյուս կածանների վրա կարող են այլ կենդանիներ դարանակալել, ով գիտե»։

Անցել էր նա կես ճանապարհից ավել, և արդեն բոլորովին քիչ էր մնացել, մեկ էլ ծառի ետևից կածանի վրա դուրս պրծավ մի նապաստակ։ Անտառահատը ուզում էր նրան շրջանցել, սակայն նապաստակը նյարդային թխկթխկացրեց իր թաթերով և նետվեց ուղիղ նրա ոտքերի տակ, կարծես թե ասելով թույլ չեմ տա։ «Նորից նույնը», - ձեռքերն իրար խփեց անտառահատը։ Միայն թե նապաստակը նրանից չէր հեռանում՝ գոռում էր, թռչկոտում և մռութով կարծես թե հետադարձ ճանապարհն էր ցույց տալիս։ «Ոչ մի դեպքում, - չդիմացավ անտառահատը։ - Ես հիմա քո գլուխը կկոտրեմ»։ Միայն թե այդպես չէր։ նապաստակին բռնել չի լինում իսկ ճանապարհը նա փակում է և միայն երբ անտառահատը շրջվեց, որ հետ գնա, նապաստակը հանգստացավ և գոհունակ սկսեց նրա կողքով քայլել։ Դե ինչ, տնակին նրանք հասան արդեն գիշերով։ Կրկին ստիպված եղավ անտառահատը գիշերել այստեղ։ Նա կերավ վերջին փշուրները և պառկեց քնելու։ Անթնանալով, քաղցրորեն ձգվեց նա և դուրս գալով տնակից, զարմանքից քար կտրեց՝ անտառը հինն էր, սովորական, իրեն ծանոթ և արահետներն ու կածաններն էին նույնը, որոնց նա մանկությունից ծանոթ էր։ Քամուց արագ անտառահատը վազեց տուն։ ԵՎ միայն երբ տեսավ հարազատ գյուղակի ծանոթ տանիքները, կանգ առավ և թեթևացած շունչ քաշեց։

Այս իրադարձությունից մի քանի օր անցավ, բայց անտառահատը չէր կարողանում հանգստանալ։ Բոլորը, ով նրան ճանաչում էր, կարծես իրար հետ պայմանավորված պնդում էին միևնույն բանը՝

- Դա դու չես։

- Մի ուրիշ մարդ է։

- Աչքերդ քո աչքերին նման չեն։

- Դու այլ կերպ ես խոսում։

- Ամեն բան այլ կերպ ես անում։

- Դու նույնիսկ ծիծաղում ես այլ կերպ։

Խելահեղություն էր ու վերջ։ Այդպիսի զրույցներից, անտառահատը՝ ինքն էլ սկսեց հավատալ, որ իր հետ ինչ-որ բան է կատարվում։ Եվ այլ կերպ լինել էլ չէր կարող երբ տարբեր մտքեր խճճվում էին նրա գլխի մեջ։ Նրան անվերջ հետապնդում էր այն տնակը, աքաղաղն ու նապաստակը, այն արևի ցոլքերը՝ առաստաղին և նույնիսկ ծաղկամանների մեջ եղած գույնզգույն ծաղիկները։ «Այ քեզ հիմարություն», - փորձում էր նա եձրբազատվել կպչուն մարդկանցից։ Հիմարություն էր թե ոչ, միայն թե երկու շաբաթ էլ չէր անցել, որ անտառահատը հասկացավ, որ այլևս ոչ մի բան չի հիշում այն բաներից, որոնք տեղի են ունեցել տարօրինակ տնակում օթևանելուց հետո։ Չի հիշում թե ինչ է եղել երեկ, երեկ չէ առաջին օրը, և նույնիսկ մեկ ժամից, նա չի հիշելու այն ամենը, ինչ անում է հիմա՝ ոչ այս կացինը, աչ այս ծառը որը նա կոտրում է։ Անտառահատը անակնկալի եկավ։ «Այս ինչ է ինձ հետ տեղի ունենում, - լացակումեց նա։ - Այսպես եթե շարունակվի, ես շուտով իմ անունն էլ չեմ հիշի։ Անիծված տնակ»։

Նա վերցրեց իր կացինը և անտառ վազեց։ Նա վազում էր, իր շուրջը ոչինչ չնկատելով – միայն թե արագ տեսնի չարաբաստիկ տնակի գույնզգույն տանիքը։ Նա հասավ շքամուտքին, որտեղ, դռան երկու կողմերում հանգիստ նստած էին իրեն ծանոթ աքաղաղն ու նապաստակը, բաց արեց դուռը և պատուհանի մոտ, բազկաթոռի վրա նստած տեսավ մի ծեր կնոջ։ Մաքուր, կոկիկ մի ծեր կին, բարի և քնքուշ աչքերով, նա բարյացակամ ժպտաց անտառահատին։

- Դա դու՞ ես իմ հետ արել, - կատաղած գոռաց նա։

Ծեր կինը զարմացած ունքերը բարձրացրեց։

- Ինձ հետ ամեն բան նորմալ էր, մինչև այն պահը, որ ես չմտա այս անիծված կեցարանը։ Պառավ, հասկանու՞մ ես, որ ես ոչինչ չեմ հիշում այն ամենից, ինչ ինձ հետ կատարվում է այս տնակից հետո – մաքուր ու սպիտակ թուղթ է։ Կյանքը հոսում է իմ կողքով, հասկանու՞մ ես, կողքով։ Ի՞նչ կհրամայես դրա հետ անեմ։

Իսկ ծեր կինը միայն ի պատասխան քմծիծաղ տվեց, հարցնելով՝

- Իսկ դու հիշու՞մ ես թե ինչ է տեղի ունեցել քեզ հետ տնակից առաջ, քո ողջ անցած կյանքը, քո ամեն օրը։

Անտառահատը մտքերի մեջ ընկավ։ Իսկ մինչ նա մտածում էր, առանց շտապելու տնակ մտավ աքաղաղը, իսկ նրա հետևից՝ նապաստակը։

- Ոչ, - լացակումած պատասխանեց անտառահատը, - չեմ հիշում, ոչինչ չեմ հիշում, - նա ձեռքերով ամուր բռնեց գլուխը։

Եվ այդ պահին թաթփերով հուսահատ թփթփացրեց նապաստակը, իսկ աքաղաղը ամբորջ կոկորդով սկսեց գոռալ։ Վրա հասան նրանք անտառահատի վրա և նրան երեք մասի պատռեցին։ Մասերց մեկը կերավ նապաստակը, և անմիջապես վերածվեց գայլի։ Երկրորդ մասը կտցահարեց աքաղաղը, ու վերածվեց ուրուրի։ Իսկ երորդ մասը, որտեղ դեռ զարկում էր անտառահատի կենդանի սիրտը, վերցրեց ծեր կինը և տեղավորելով այն մի ահռելի մեծ սունդուկի մեջ ասեց՝

- Նա սովոր է տանջվել սև սունդուկի մեջ – նա իր ամբողջ կյանքն է այնտեղ եղել, այնտեղ էլ թող մնա։ Իսկ ես, այս մասի միջոցով, զգացմունքների կծիկ կհավաքեմ։

Դուրս վազեց գայլը տնակից և վազեց խիտ անտառ։ Վազում է, օդը հոտոտում, որսին հետևում – կյանքը նրա կողքով այլևս չի անցնում, քանի որ չի կարոողանում նա գայլի կողքով անցնել։

Տնակից դուրս թռավ ուրուրը, աննահանջ գայլին հետևելով, և սկսեց աշխարհին վերևից նայել՝ շատ բան է տեսնում, ավելի շատ բան՝ նկատում է և կյանքը նրա կողքով չի թռչում։

«Ախր ինչպե՞ս կարող է կյանքը հոսել մարդու կողքով, - իր սարսափելի ցունդուկը կողպեքով փակելով խոսում էր ծեր կինը։ - Նշանակում է նա մարդ չի էլ եղել, և նրա գիտելիքները հերիքել են միայն, որ նապաստակն իր վախկոտությունը կորցնի, իսկ աքաղաղը ձեռք բերի ամուր թևեր։ Դե ինչ, մի օր, այդ երկուսից և իմ պահած երրորդ մասից կարող է կրկին մարդ ձևավորվել։ Ժամանակը ցույց կտա։ Իսկ հիմե դեռ թող ուրուրը հետապնդի գայլին»։

ԱՎԱ ԱՐԴՈ