Այդ մարդը իր գործի վարպետն էր՝ նրա հմուտ ձեռքերից դուրս էին գալիս զարմանահրաշ գեղեցկության ստեղծագործություններ։ Մարդիկ գալիս էին, որպեսզի ուղղակի հմայվեն այդ չքնաղ ստեղծագործություններով։
- Վաճառիր, - խնդրում էին վարպետին մարդիկ, - վաճառիր մեզ գոնե մեկ, ամենամանր իրը։
Բայց վարպետն ամեն անգամ մերժում էր։
- Ինչու՞, - տարակուսում էր նրա ընկերը։ - Դու դրանցից շատ ունես։ Վերջ ի վերջո, ինչիդ է պետք, վաճառիր դու մարդկանց քո ստեղծագործությունները՝ և դու լրացուցիչ եկամուտ կունենաս, և մարդիկ կուրախանան։ Ի՞նչ վատ բան կա դրանում։
- Ոչ, - ձեռքը թափ էր տալիս վարպետը, - ոչ ու ևս մի անգամ ոչ։ Յուրաքանչյուր իմ աշխատանքի մեջ, իմ հոգու մի մասնիկ կա, իմ հիշողության, և վերջապես իմ կյանքի մի մասնիկ կա։ Ի՞նչ ես մտածում, ես պետք է վերցնեմ ու բաժանեմ իմ կյանքի ու հոգու մասը օտար մարդկա՞նց։ Ոչ, չեմ կարող ես դա անել։
Այդպես էլ ժամանակը անցնում էր։ Վարպետը նախկինի պես ստեղծում էր իր փոքրիկ շեդեվրները, հմայվելով դրանցից յուրաքանչյուրով։
«Ոչ, - մտորում էր նա, ուսումնասիրելով իր հերթական ստեղծագործությունը, - ամեն դեպքում սա նախկինից լավն է, իսկ դեռ երեկ ես համոզված էի, որ հասել ե իդեալի։ Բա ինչ ասեմ իմ ամենաառաջին աշխատանքերի մասին։ Առաջին աշխատանքների մասին», - հանկարծ հիշեց վարպետը։
Նա նկուղ իջավ ու աչքերով անցավ իր նախկին բոլոր ստեղծագործությունների վրայով։ «Որքան անհրապույր էին դրանք, - մռայլվեց նա։ - Ինչպե՞ս եմ ես կարողացել այդպիսի բան պատրաստել։ Հիմա ես շատ ավելի լավը կանեի։ Տարօրինակ է, ախր ես դրանց չէի նայել արդեն տաս տարի։ Դրանք նույնիսկ փոշով են ծածկվել ու սարդոստայնով պատվել։ Միգուցե և իրո՞ք ժամանակն է դրանց հանել վաճառքի»։
Առավոտյան նրան այցելեց ընկերն ու զարմացավ՝ վարպետը նստել էր սեղանի շուրջ, գլուխը կախած ու ոչինչ չէր անում։ Այդպիսի բան առաջին անգամ էր լինում։
- Ի՞նչ է, հիվանդացե՞լ ես, - անհանգստացավ ընկերը։
- Ոչ, - ինքնամփոփ գլուխը թափահարեց վարպետը։
- Իսկ ի՞նչ է պատահել։ Ոգևորությու՞նն է հեռացել։
- Ոչ։ Ուղղակի երեկ ես իջա նկուղ և տեսա իմ հին ստեղծագործությունները՝ դրանք այնքան սխալ էին, տգեղ։ Նույնիսկ այն, որը ես պատրաստել եմ երեկ չէ առաջին օրը, համեմատած երեկվա աշխատանքիս հետ՝ կարծես երկինք ու երկիր լինի։
Ընկերը քմծիծաղ տվեց, մի րոպե լռեց ու ասաց՝
- Զարմանալի է, ճիշտ է, որքան է անցյալը միշտ մեզ սխալ թվում ներկայիս դիրքից։ Երբ, ես նայում եմ իմ բոլոր նախկին արարքներին, մտածում եմ, թե որքան ես հիմա կանեի ամեն բան ուրիշ կերպ, ճիշտ, իդեալական։ Եվ տանջում է ինձ դա, ու հանգիստ չի թողնում ապրեմ։
- Ու ի՞նչ անեմ, - նյարդայնորեն բռունցքները սեղմեց վարպետը։
- Չգիտեմ… Միգուցե դադարես նայել երեկվա օրին այսօրվա մարդու աչքերո՞վ։
Գիշերն անցավ։ Ամբողջ գիշեր վարպետը աչք չկպցրեց, մտածում էր ընկերոջ խոսքերի վրա։ Իսկ առավոտյան կրկին իջավ նկուղ։ Վարպետն աչքի անցկացրեց իր փոշոտ գործերը, անկախ իրենից հիշելով, թե ինչպես է աշխատել դրանցից յուրաքանչյուրի վրա։ Եվ հանկարծ նրա մտքում մի փայլուն միտք հղացավ՝ պարզվում է այն, կյանքի անցյալի հատվածներում, դա լավագույնն էր, որին նա ընդունակ էր՝ լավագույնն էր իր ժամանակի համար, այդ ժամանակի հմտությունների ու վարպետության համար։ Այդ միտքն այնքան զարմացրեց վարպետին, որ նա դեռ մի քանի րոպե էլ կանգնած մնաց, ժպտալով իր անհավանական բացահայտմանը։
«Ինչու՞ եմ ես դրանք հավաքում, - տարակուսեց վարպետը։ - Ախր ես չեմ նայում իմ հին աշխատանքներին մեծամասամբ։ Պետք է արագ դրանց բաժանել, իսկ ինքս կշարունակեմ ստեղծել նոր ու լավագույն արվեստի գործեր»։
Շատ ստեղծագործություններ վարպետը վաճառեց, որոշները ուղղակի բաժանեց, ու ամեն անգամ, սկսելով նոր ստեղծագործություն, նա երբեք չէր համեմատում դա նախկինի հետ, քանի որ հստակ գիտեր՝ նախկինը մաքսիմալ լավ է կատարված այն պահի համար, երբ այն ստեղծվել էր։
ԱՎԱ ԱՐԴՈ