Շատ վաղուց մի առասպել էր պատմվում, այն մասին, որ ինչ-որ տեղ ամպերից վեր սավառնում են արտասովոր թռչուններ։ Հոգնածություն ու հանգիստ չիմանալով, թռչում են նրան հեռու երկրներ, ավելի ու ավելի հեռու դեպի հյուսիս, ավելի ու ավելի խոր դեպի արևելք, ավելի շատ դեպի հարավ ու արևմուտք։ Երբեմն այդ թռչուններին կարելի է տեսնել՝ ձյունասպիտակ թևերով գրկում են նրանք երկնքի կապույտն ու իրենց յուրաքանչյուր փետուրով շոյում խիտ ամպերը՝ գեղեցիկ, ոգևորված, թեթև։ Վախենու՞մ են արդյոք այդ թռչունները հեռավորությունից։ Ոչ։ Վախենու՞մ են վատ եղանակից։
Դժվար թե։ Եվ միայն հողը, որը փռված է այնտեղ, ամպերի տակ, վախեցնում է նրանց։ Այդ հողի վրա է նրանց անեծքը, այդ հողի վրա է նրանց կործանումը։ Դիպչելով գետնին չեն թռչի այլևս նրանք ամպերից վեր, չեն տեսնի դողդղացող աստղերը՝ երկնքում է նրանց կյանքը, հավերժ թռիչքի մեջ, հեռավոր հորիզոններում ու հեռավորություններում, անվերջանալի շարժման և աշխարհի մշտական բացահայտումների մեջ։
«Հանգիստ թող մեզ։ Մի վնասիր մեզ։ Մի ընդհատիր մեր թռիչքը», - հասնում էին այս խնդրանքները երիտասարդ որսորդի ականջին, ով ձգելով աղեղի լարը, անթարթ հետևում էր իր վերևով թռչող սպիտակ թռչուններին։
«Սրբազան թռչուններ են, - շշնջում էր որսորդը։ - Այն թռչունները, որոնց մասին այսքան առասպելներ են պատմվում։ Եվ ես տեսնում եմ նրանց։ Անհավանական է»։ Աղեղի լարը ձգած է, նետը՝ ամեն վայրկյան պատրաստ թռիչքի, որ նրանցից մեկի կյանքը ընդհատի։ Ու ի՞նչ հետո։ Հետո որսորդը կկարողանա, բազմաթիվ դարեր ընթացքում առաջին անգամ, կամ միգուցե հազարամյակների, դիպչել առասպելական թռչունին, նա կհայտնվի իր ձեռքերում՝ կենդանի կամ մեռած, բայց նա կպատկանի իրեն։ Եվ որսորդը կրակեց։ Թռչունը լուռ վայր ընկավ գետնին՝ նետը խոցել էր վերջինիս թևը։ Դժբախտը պառկել էր կողքի վրա, ծանր շնչելով, նայելով իր ֆանտաստիկ ոսկե աչքերով մարդուն, ով նրան դատապարտեց անեծքի։ Որսորդը զգուշությամբ իր ձեռքերի վրա վերցրեց թռչունին, ահա թե ինչպիսին է նա՝ անհասանելի, անիրական, և այսուհետ նրա կյանքը մարդու ձեռքերում է, իսկ նրա ճակատագիրը անքակտելիորեն կապված հողի հետ այլ ոչ երկնքի։
Որսորդը նայեց թռչունի հանգչող աչքերին և նրա սիրտը լցվեց ոչ թե ուրախությամբ, ոչ թե սեփական անձի վեհությամբ, այլ վշտով։ Այս ի՞նչ արեց նա։ Ի՞նչ արեց։ Ի՞նչ հանցագործություն գործեց։
Նա բերեց թռչունին տուն, վիրակապեց նրա վերքը, նա կերակրում էր նրան, ջուր տալիս խմելու, շոյում նրա թևերն ու նայում նրա հանգչող աչքերի մեջ։ Եվ թռչունը կազդուրվեց, թևը առողջացավ։ «Ես ամեն բան կուղղեմ, - պնդում էր որսորդը։ - Ես ամեն բան կվերադարձնեմ իր տեղերը»։ Եվ նա վերցնում էր թռչունին իր ձեռքը, հանում էր նրան տնից, մեկնում էր իր ձեռքերն ու հրամայում՝ «Թռի՛ր»։ բայց թռչունը չեր շարժվում։ Գլուխն իջեցրաց դեպի գետին, նա չէր նայում երկնքին, այլ միայն երբեմն թափահարում էր ամրացած թևերով, բայց օդ չէր բարձրանում։ Ինչու՞։
- Ասա, որտե՞ղ է իմ սխալը, - հարցնում էր որսորդը տեղի հնաբնակին։ - Ես ախր բուժեցի թռչունին՝ նա կարող է թռչել, իսկ ինչու՞ նա դա չի անում։
- Դա նրանից է, - պատասխանում էր հնաբնակը, - որ վիրավորել ես դու ոչ թե թռչունի մարմինը, այլ նրա հոգին։ Մարմնական վերքը բուժելը դժվար չէ, իսկ այ հոգու վերքը անհնար է բուժել։ Չի կարող թռչունը կրկին դառնալ նախկինը, որովհետև նա հողին է դիպչել։ Անհետացել է նրա արտասովոր ուժը՝ երբ նայում ես երկնքին, ու սահմաններ չկան և թռիչքն անվերջ է։ Դու խլել ես այդ անվերջությունը թռչունից, իսկ քո նետը վերացրել է թռիչքի անընդհատությունը։
Ձեռնունայն վերադարձավ որսորդը տուն։ Նա տանջվում էր, նայելով դատապարտված թռչունին, տանջվում էր նույն կերպ, ինչպես տանջվում էր թռչունը։ Հավաքելով ամեն անհրաժեշտ բան, նա վերցրեց թռչունին իր ձեռքը ու ճանապարհ ընկավ։ Նա գնում էր ոչ մի րոպե չկանգնելով, գնում էր առանց նպատակի, չդադարեցնելով հավերժ շարժումը։ Ու յուրաքանչյուր նոր օրվա հետ թռչունի աչքերը, երկու արևի նման այրվում էին ավելի ու ավելի վառ։ Եվ ահա նա արդեն հույսով նայում է հորիզոնին, այնտեղ, որտեղ ծնվում է հավերժությունը։ Եվս մեկ օր, ու թռչունն արդեն թռչում է որսորդի կողքով, իսկ հետո բարձրանում է բարձր ու թռչում նրա գլխավերևով։ Եվ ահա նրա թևերի դիպչում են ամպերին։ Նա մեկ սլանում է դեպի աստղերը, մեկ իջնում ներքև թևերով դիպչելով հողին։ Թռչունը հաղթական գոռոց է արձակում, հայտարարելով այն մասին, որ կրկին ազատ է, կրկին անվերջ է, կրկին կենդանի է ու հողը նրա համար անեծք չէ։
- Ի՞նչ փոխվեց, - տարակուսեց որսորդը։
- Դու ցույց տվեցիր թռչունին, որ նույնիսկ դիպչելով հողին հնարավոր է անվերջություն գտնել, - ժպտում էր հնաբնակը։ Որովհետև անվերջությունը տրված է ոչ միայն երկնքին, այլև ընծայված է երկրին։ Հեռավոր հորիզոններ կան ամենուր, պետք է միայն տեսնել դրանց։ Ինքդ էլ չգիտակցելով, դու ազատեցիր բոլոր թռչուններին երկրի նկատմամբ վախից։ Եվ ով գիտե, միգուցե քո այս բացահայտումը դառնա կարևոր նաև մարդու համար։
ԱՎԱ ԱՐԴՈ