Տարօրինակ վայր էր դա՝ հզոր քամիներն ու կարկուտն այստեղ վայկյանի ընթացքում փոխվում էին հանգիստ եղանակի, վառ արևով, շոգ օրով, որը կտրուկ դառնում էր ավելի տոթ երեկո ու կրին քամիներ, կարկուտ, քաոս։ Մագնիտի վրա ինքը՝ կյանքը մի ամբողջական քաոս էր։ Այստեղ անընդհատ չհայտարարված պատերազմներ էին, որոնք ըստ էության նույնիսկ հնարավոր չէր անվանել պատերազմներ, ավելի շուտ ամենօրյա իշխանափոխություններ, միայն մի բանը զավթելու համար՝ գահը։ Այդ գահը տաշած էր ժայռի մի ամբողջական կտորից։
Այսինքն նրան տեղաշարժել, ջարդել, կամ էլ ընդհանրապես ոչնչացնել այս ճարտարապետության հուշարձանը ու իշխանության ճակատագրական սիմվոլը չէր կարող և ոչ մի սերունդ, հազարամյակների ընթացքում։ Քարե գահը դարձավ մի յուրօրինակ անեծք Մագնիտի համար, որովհետև չլիներ այն՝ չէր շարունակվի այս բազմադար պայքարը իշխանության համար, ընդ որում իշխանության, այս դեղին ծակող ավազների վրա, որոնք ունակ են մի ավազահատիկով պատռել մարմինը, այս սրատամ ժայռերի վրա, այնտեղ վխտացող ուտելու «սառը» բզեզների վրա ու ուղիղ չորս հատ մշտադալար հսկայական ծառերի վրա, որոնք բարձրացել էին տեղի պատմիչների պատմելով (սովորաբար դրանք երկուսն էին), որպես Սոխա անապատային աստծու անմահ ստեղծագործություններ։ Եվ դա այն ամենն էր, ինչով կարող էր երես տալ Մագնիտին իր բնակչությունը։ Բայց մի՞թե գործը լանդշաֆտի մեջ է։ Իհարկե ոչ։ Ամեն դեպքում, կամայական բանական արարածների համար կարևորը՝ դա դառնալ ավելի լավը, ուժեղ, ամուր ու վեհ։ Ու եթե դրա համար անհրաժեշտ է վարպետորեն դավաճանել, քաշել, զազրախոսել, զրպարտել, ընդ որում այնպես, որ մրցակիցը հավերժ անհետանա, իրենից հետո թողնելով միայն հիշողությունների թեթև հետագիծ իր ոչ երկար, բայց դե ամեն դեպքում կյանքի, ապա ինչու ոչ։
Քարե գահը զբաղեցնելը նշանակում էր փոխել սեփական կյանքը ու կյանքերը քո մտերիմների անհամեմատ դեպի լավ կողմ։ Ու դրանից կարևոր ոչինչ չէր կարող լինել։
-
Իրադարձությունները տեղի էին ունենում Նատիլ անապատում։ Ավազներ, քարեր, ժայռեր ու չորս ծառ, բանական արարածներ, որոնք իրենց անվանում էին գաո՝ ահա թե ինչ էր այդ անապատը։ Ճիշտ է, ասում էին, որ ինչ-որ տեղ, մոլորակի հյուսիս-արևմտյան շրջաններում, ապրում էին ոչ այնքան բանական գաոներ. Բայց առ այս պահը ահա արդեն շատ հազարամյակներ անց, բանականությունը այդպես էլ չխաչվեց անբանականության հետ։
Քարե գահը բարձրանում էր չորս ժանիքանման ժայռերի արանքում։ Այդ նույն պատմողները մի առասպել էին տարածում այն մասին, որ այդ գահը տաշվել է Մորտոգոր տիեզերական հսկայի կողմից միայն մի նպատակով՝ թուլացնող հանգստի համար։ Բայց Մորտոգորը այնքան լավ վարպետ էր, որ գահը նրա մոտ ստացվեց հանգստին շատ տրամադրող ու այդ պատճառով մի անգամ նստելով դրա վրա, հսկան նրա վրայից արդեն վեր չէր կենում, մինչև, վերջ ի վերջո ինքն էլ քարի չվերածվեց։ Վառ գեղարվեստական վարժանք, որպեսզի տարբեր բանական արարածներին ներշնչվի ալարկոտության կործանիչ ազդեցության մասին։
Եվ ամեն դեպքում, չնայած այդ բոլոր պատմություններին, գահը համարվում էր իշխանության ատրիբուտ, իսկ իշխանությունը՝ իրավունք էր տալիս հավաքել երեք ծառերի պտուղները, ջուր վերցնել չորրորդ, ամենամաքուր ջրհորից, որի ջրերում չէին լողում ունտրիաներ (մարմին ուտող մեդուզանման որդեր), և որն ամենակարևորն էր, իշխանությունը թույլ էր տալիս նորաթուխ արքային բնակվել քարե դղյակում, առանց պատուհանների, առանց դռների, որի դահլիճներով ազատ թափառում էին քամիները, անցնում էին ավազները իսկ երբեմն նույնիսկ սողում էին ունտրիաները, քանի որ ծառաները, հատակը լվանալու համար ջուր էին վերցնում երրորդ, ամենաաղտոտված ջրհորից։
Ամրոց էին ուզում ընկնել բոլորը։ Նույնիսկ երեխաները Բատիլյաում ծնվում էին մեկ հիմնական երազանքով ամրոցի մասին, նույնը ինչ-որ քարե գահի։ Եվ որպեսզի տիրապետեն գահին ու բազմեն նրա վրա պատվով, այնքան էլ շատ բան պետք չէր՝ վերացնել ցանկացած մեկին ով նույնն է ուզում անել։ Այսինքն ինչ-որ հոտի առաջնորդների յուրօրինակ մարտեր։ Բայց եթե կենդանիների մոտ ամեն ինչ շատ ավելի տրամաբանական է, ապա բանական արարածների մոտ ամեն բան անկասկած ավելի բարդ է ու խճճված։ Ճիշտ է մի բանը հստակ էր՝ գահի վրա նստում էր ամենաուժեղը։ Ու այդ ամենաուժեղի իշխանությունը սովորաբար տևում էր երկու լուսին փոխելուց ոչ ավելի։ Առաջին լուսինը երկնքին տիրում էր ուղիղ չորս օր, իսկ դրան փոխարինելու եկած երկրորդը՝ յոթ օր։ Հետո րադեն իշխանությունը սովորաբար փոխվում էր։ Իսկ նախկին արքան հավերժ լքում էր հարազատ մոլորակը, իր մահացած մաևրմնով ընկղմվելով նույն այն երրորդ ջրհորի մեջ։ Ու այդպես շարունակվում էր բազմաթիվ դարեր։ Արքաների շրջապտույտը Նատիլիայի ավազներում։
-
«Մի անգամ դա տեղի կունենա ինձ հետ»։ Հին նատիլական երգի այս բառերը, Սվոդը կրկնում էր այն ժամանակից, որ իր լեզուն դադարեց փաթ ընկնել անկապ թոթովանքներով, աչքերը սովորեցին դեղին ավազին, իսկ քամիները արդեն նրան չէին տապալում նրա ամրացած, ձևավորված մարմինը։ «Մի անգամ դա տեղի կունենա ինձ հետ։ Ես կբազմեմ քարե գահին, ու իմ ընտանիքը կբնակվի վեհագույն ամրոցում, որը թաքնված է չորորդ ծառի ստվերում»։
Սվոդը ծնվել էր լիալուսնին, իսկ դա նշանակում էր, որ Տիեզերքն էր կանխատեսել նրան վեհություն ու հարգանք։ Մագնիտա մոլորակի վրա գոյություն ունեին ծնվածների երեք տեսակ՝ առաջինները ծնվում էին առաջին լուսնի լիալուսնի օրը, երկրորդները՝ համապատասխանաբար երկրորդ լուսնի, իսկ երրորդները՝ բախտը չի բերել և ծնվել են այդ երկու տիեզերական երևույթների արանքում։ Եվ առաջին և երկրորդ ծնված գաոները լիարժեք իրավունք ունեին գահի նկատմամբ նկատառումներ ունենալ, իսկ երրորդները… իսկ երրորդները ուղղակի ապրում քին իրենց հատկացված հինգ տարի ժամանակը, բնակություն հաստատելով բներում, խոր ավազներում։
Սվոդը իշխանության ծարավ էր։ Ոչ, այդպես չէ։ Նա զառանցում էր իշխանությամբ։ Նա մի բան էր ուզում՝ լիովին փոխել իր կյանքը, կառավարման այդ տասնմեկ օրվա ընթացքում։ Ու առաջինը նա երազում էր կոտրել բոլոր նախկին կարծրատիպերը ու իշխանությունում մնալ ոչ թե տասնմեկ, այլ գոնե տասներկու օր, իսկ ավելի լավ կլինի տասներեք, իսկ բոլորովին լավ կլինի՝ տասնչորս։ Իսկ դրանից հետո նրան սպասվում է հավերժ փառք, պատմողների հիշողությունը ու ամեն հաջորդող արքայի հավատը, որ տասնչորս օրը վերջնաժամկետ չէ։
«Մի անգամ դա տեղի կունենա ինձ հետ»։ Այս բառերից էլ սկսել է այս առասպելը։
-
- Անիծված խուլ վայր։ Խուլերից խուլ։ Թող այն անիծված լինի, - որերորդ անգամ հայհոյանքով գոռաց Սվոդը։
Նրա հավերժ կարմիր ու օր-օրվա շիկացած արևից այրված դեմքը այսօր յուրահատուկ վառ էր, ալ կարմիր։ Սվոդը բարկանում էր։ Ընդ որում ոչ թե կոնկրետ մեկի վրա, այլ այս «սատանայական խուլ վայրի» վրա, որտեղ նրան սատանան դրդեց ծնվել, ինչպես մենք հիշում ենք լիալուսնի ժամանակ։
- Ես արդեն տասներկու գաո եմ ոչնչացրել։ Տասներկու։ Բայց իմաստը։ Այդ սատանայի տարած Պլոտը որոշել է ինձանից առաջ անցնել, մեղադրելով ինձ նրանում, որ գողացել եմ չորորդ ծառից այդ ուտելու համար անպետք, թթու տեյգեն, որից իմ փորի մեջ արդեն մի քանի օր է գազային հարձակում է տեղի ունենում։ Գրողի ծոցը, առը հա նրան տեյգու, - Սվոդը քթի տակ երեք մատի կոմբինացիա ցուցադրեց իր մրցակցին։ - Չէի կարող ես գողանալ այդ թթու կեղտը, քանի որ տեսել են ինձ այդ ժամանակ ջրհորի մոտ։ Հա։ Ես ամեն բան հաշվել եմ։ Գիտեի թե ում հետ եմ կապվում։ Բայց դու դեռ ձեռքս կնկնես, Պլոտ։ Դու իմ մոտ կճղակներդ դեպի վեր կդիմավորես նոր լուսաբացը։ Հա։
Սվոդը բավարարված, վայրի ագրեսիայով ու միաժամանակ կենդանի ոգևորվածությամբ անցավ փոքրիկ մութ բնով՝ իր տնով։ Տրամադրության այդպիսի կտրուկ փոփոխություններն ու դեմքի վրա կարմիր գույնի բոլոր երանգների խաղը կարելի էր դիտարկել Սվոդի մոտ յուրաքանչյուր շոգ երեկո, երբ նա տուն էր վերադառնում, գահի համար հերթական մարտից։ Նրան այլևս քիչ էր մնացել՝ ամենաշատը երեք մարդու վերացնել՝ Տորգին, Մերիխին, Լոսլին, Ագեյաին ու ևս ութ թեկնածուի նա հմտորեն դուրս էր մղել, տապալելով նրանց բոլոր հոդվածներով։ Սվոդը ոչ մի բանից չէր խորշում, անթույլատրելի միջոցներ նրա համար գոյություն չունեին։ Պետք է մեղադրել գահը փչացնելու մեջ՝ հեշտությամբ։ Այդպես նա տեսավ Մերիխի դատաստանը։ Խեղճը պարալիտիկ էր ու նյարդային էր ինչպես չսանձած անապատային կայգանը։ Ամեն կերպ ուզում էր հրել իր մրցակցին։ Նա ոտքով խփում էր, բայց ոչ թե Սվոդին, այլ գահին։ Իհարկե առաջին հայացքից սովորական հիմար պատահականություն էր, բայց դե ում էր դա հետաքրքիր։ Ոտքով խփել էր սրբությանը՝ դուրս թռավ գահի թեկնածուների ընդհանուր ցուցակից, ու հետագայում ապրիր քո բնում ու տեղավորվիր որպես անապատային որդեր բռնող։ Բոլորը գիտեին, որ Սվոդը՝ Մերիխի նկատմամբ դավել էր։ Բայց յուրաքանչյուրն էլ այդպես կաներ։
Մերիխն իհարկե չդիմացավ շարքից դուրս գալը ու մահացավ մի ինչ-որ նյարդային վարակից, որը զարգանում է միայն ցածրացված իմունիտետով պարալիտիկների մոտ։
Մերիխի հետևից Տորգն էր՝ բութ, ինչպես տոխո սրի սայրը, որով երորդ տարին արդեն անհաջող փորձում են կտրել փշոտ պատատուկը՝ թունավոր թուփը, որն աճում է ամեն տաս տարին։ Տորգին՝ Սվոդը ուղղակի խաբեց, ասելով, թե ալպեգո թռչունի ուտելու ձվերը մեծացնում են տղամարդկային արժանապատվությունը։ Տորգը հավատաց, քանի որ մանկությունից տառապում էր փոքր տղամարդկային օրգանի բարդույթով ու միանգամից երեք ձու խմեց, որով ավտոմատաբար խախտեց հիմնական օրենքը՝ գահի հավակնորդը չէր կարող ինչ-որ բան փոխել իր արտաքինում։ Եվ չնայած բանավեճերը տևեցին երեք ու կես օր, Սվոդին, ամեն դեպքում հաջողվեց ապացուցել, որ տղամարդկային արժանապատվությունը լիարժեքորեն մտնում է «արտաքին տեսք» բնութագրիչի մեջ։ Մի քանի օրից Տորգին մեռած գտան։
Մնացած տաս մրցակիցներին Սվոդը նույնպես հմտորեն դուրս մղեց իր ամրացած, լայն ուսերով։ Եվ ահա, մեկ շաբաթ էլ չեր անցել, երկրորդ լուսինն արդեն գնում էր նվազման, ու առջևում, Սվոդի համար, վերջապես, նկատվեցին հույսի ճառագայթները՝ նա մնաց որպես գահի միակ հավակնորդ։ Սվոդն արդեն մտովի տեղափոխեց իր աղքատ ունեցվածքը՝ ամրոց, որ հանկարծ այդ ճաղատ Պլոտը։ Անիծված լինի նա։ Մի վտիտ էակ, ծուռ ատամներով ու բացարձակ ուղիղ ծալքերով։
«Նա ինձ չի հաղթի, - կատաղի հոգևարքի մեջ իր բնում այս ու այն կողմ էր գնում Սվոդը։ - Խելքն ու խորամանկությունը չի բավականացնի»։
Եվ այնուամենայնիվ Սվոդը նյարդայնանում էր, իսկ դա նրա համար հազվագյուտ բան էր։ Ոչ, հայհոյանքի տոներ նա կարող էր բխկալ ամբողջ օրը, բայց որ նյարդայնանար՝ երբեք։ Եվ նա չէր սխալվում։ Ուղիղ արևի առաջին ճառագայթների հետ, Նատիլ անապատում տարածվեց սենսացիոն նորություն։ Պարզվում է, որ Սվոդը ծնվել է ոչ ուղիղ լիալուսնի ժամանակ, այլ պակասող լուսնի առաջին վայրկյանին։
Լսելով իր հասցեին այդպիսի անիմաստ մեղադրանքներ, Սվոդը միայն ծիծաղեց, միգուցե և նյարդայնորեն։ Այ այստեղ Պլոտը կկոտրի իր վերջին փտած ատամները։ Ի փառք տիեզերական աստվածների, ամեն բան գրված է Գլխավոր Գրքում։
Բայց Սվոդին սարսափելի հիասթափություն էր սպասում՝ Գլխավոր Գրքում նշված չէին ծննդյան վայրկյանները։ Ժամեր՝ այո, րոպեներ՝ անտարակույս, լուսնի փուլը՝ ինքնաբերաբար։ Միայն թե Սվոդը ծնվել է լիալուսնի հենց վերջին օրը ու հենց այն ժամանակ, երբ երկրորդ լուսինը սկսում էր գնալ դեպի պակասումը։ Ու վերջ։ Ինչ-որ բան ապացուցելն արդեն հնարավոր չէր։ Մի օր առաջ ծնվեր Սվոդը, նախորդ օրը իր՝ երևակայական Պլոտին ցույց տված երեք մատերի կոմբինացիան, ուղղակի վերջինիս ռեխին ցույց կտար, իսկ այժմ՝ ցավոք։
Սվոդը դեռ երկար թուքը շաղ տվեց ու ցնցվեց կոնվուլսիաների մեջ, ընկնելով ժողովրդի առջև ծունկի ու նույնիսկ երդվելով իր մոր հիշատակով, ում ինչ-որ տեղ երկնքում անկասկած ավելի լավ էր քան այս անիծված խուլ վայրում, բայց դե ում էին այլևս հետաքրքիր պարտվածի թքերն ու նրա, ինչպես վերջին շվայտի մոտ, դողացող ձեռքերը։
Ողջ գիշեր Սվոդը պառկած մնաց գահի ստորոտում սառչող ավազների մեջ, իր երազանքի կողքին, ինչին հիմա չէր էլ կարող հպվել, այլապես նրան սարսափելի անեծք էր սպասում։ Դա վեչջն էր։ Առջևում նրան սպասում էին քսանհինգ տարվա կյանք՝ բնում։
Եվ վաղ առավոտյան, Սվոդին ոտքերից՝ գահից հեռու քարշ տալով, ժողովուրդը գոռուն գոչյունով ու սովորական ոգևորությամբ գահ բարձրացրեց Պլոտին (նախորդին, Կոլիտ արքային, նախօրեին շրջահայացորեն թունավորել էին կանաչ ճանճի թույնով)։
Սվոդը նայում էր Պլոտի ցնծությանը, նորաթուխ արքայի այդ ծուռ, շողացող ֆիզիոնոմիային, ու իր աչքերից արցունքներ էին հոսում։ Այդ պահին, չգիտես թե ինչու, Սվոդը հիշեց մորն ու հորը, որոնք կորել էին չուսումնասիրված անապատի ավազներում։ Միգուցե նրանք ուղղակի փախել էին, գնացել էին, չուզենալով վերադառնալ այդ թերարժեք, սահմանափակ կյանքին։ Այդ դեպքում ինչու՞ էին նրանք իրեն թողել, իրենց միակ որդուն, ավելի լավ կլիներ իրենց հետ վերցնեին ու սպանեին նրան այնտեղ, ամեն բան ավելի հումանիստական կլիներ։
Քանիսին էր նա չեզոքացրել, նա հեռացրել էր ուղիղ տասներու գաոի, ովքեր ամենայն հավանականությամբ, հիմա զվարճանում են ինչ-որ տեղ երկնքում, և այդ ամենը ապարդյուն։ Անարդարությունը՝ ահա կյանքի հիմնական գիծը՞
Ու Սվոդը գնաց անապատի խորքերը, նրա չհետազոտված հատվածը, այնտեղ, որտեղ առանց որևէ լուրի կորել էին նրանք, ովքեր նրան լույս աշխարհ էին բերել։
-
Դրանից հետո պատմությունը զարգացավ ձանձրալիության չափ անհետաքրքիր։ Սվոդը երկար թափառեց դեղին ավազների մեջ, այդ այրող արևի տակ, պայքարելով հանդիպակաց քամիների դեմ ու հարթմնի անրջում էր՝ հեռվում նա տեսավ քարե գահ, այն նախկինից ավելի մեծ էր, բայց, ինչը կարևոր էր, գահն ազատ էր ու ոչ մի գոնջոտ գաոյի չէր պատկանում։ Դժբախտը այնքան հուսահատ վազեց դեպի տեսիլքը, որ ուշադրություն չդարձրեց այն բանին, թե ինչպես դեղին ավազները, գործնականում մինչև ոսկորները մաշեցրեցին նրա մարմնի մեծ մասը։ Չնայած դժոխային ցավին ու անտանելի հոգնածությանը, Սվոդը ընկավ սպանող ավազների վրա, սողաց դեպի իր նպատակը փորի վրա, գիրուցելով իրեն այդ սրիչի նման սուր ավազեհատիկներով և իհարկե չհասավ։
Նա արթնացավ գլխին հարվածից։ Սկզբից Սվոդը չհասկացավ, որ իրան հարվածել են, ընդ որում շատ ուժեղ, իսկ երբ գիտակցեց անտսանելի վիրավորողի գործողության ողջ հանցավորությունը, ոտքի ցատկեց, բռունցքները սեղմելով, պայթեց իրականում վայրի, անսանձելի հայհոյանքներով։ Սվոդը իր լղոզված աչքերով նայում էր նրան, ով խիզախել էր նրա վրա ձեռք բարձրացնել, ու իր այդ լղոզված աչքերին չէր հավատում, քանի որ իր առջև կանգնած էր մի չքնաղ աղջիկ, երկու ճերմակ թևերով իր մեջքի ետևում։ Աղջիկը այնքան լավիկն էր, որ Սվոդը հիշեց թե ինչ զգացողություններ է ունեցել նա վաղ պատանեկությունում, առաջին անգամ մնալով Նադիի հետ միասին, մի չքնաղ նատիլացի աղջկա, ով մեծահոգաբար թույլ էր տալիս մեկ դույլ մաքուր ջրի դիմաց ուսումնասիրել կանացի մարմնի բոլոր առանձնահատկությունները։
Թուքը կուլ տալով ու վերջնականորեն բաց անելով աչքերը, Սվոդը ամաչկոտ ժպտաց ու փորձեց ինճ-որ բան ասել, ավելի շուտ բարևել չքնաղ անծանոթուհուն։ Բայց գրողը տանի, պարզվեց, որ նա բոլորովին մոռացել է, թե ինչպես է հնչում ողջույնը։ Այ «գահ» բառը նա հիշում էր, իր անունը գիտեր, նույնիսկ պատանեկությունից աղջկան մտքի մեջ վայելեց ևս մեկ անգամ իսկ այս մասով՝ կարծես գլխից թռել էր։
Բայց դե թևավոր գեղեցկուհուն, կարծես թե ոչ մի ողջույն էլ պետք չէր։ Նա այստեղ բոլորովին այլ առիթով էր հայտնվել։ հետաքրքրությամբ նայելով Սվոդին, կարծես մի չճանաչված օբյեկտի (միգուցե նրա համար Սվոդը այդպիսինն էլ հանդիսանում էր), գեղեցկուհին խորամանկ ժպտաց։ Եվ այդ ժպիտը, Սվոդին բոլորովին էլ դուր չեկավ։ Մի երկու անգամ հայացքով չափելով լայնաթիկունք նմուշին, գեղեցկուհին մեկ էլ խոսեց։ Միայն թե խոսում էր նա առանց բերանը բացելու, բայց նրա բառերը հստակ լսվում էին իսկ դրանց նշանակությունը առաջին անգամից հասկանալի էր նույնիսկ Սվոդի համար, ում սովորաբար հասնում էր միայն այն ժամանակ, երբ ինֆորմացիան կենսական կարևորության էր լինում։
- Դու մահացել ես։ Դու այստեղ կմնաս առհավետ։ Մենակ։ Գահին նստած։
Գահ։ Բառ, որից Սվոդը անմիջապես լրջացավ ու ամբողջականացավ, ինչպես Նատիլյաի օրենքների ժողովածուն։ Մի՞թե նրա երազանքը վերջապես կիրականանա ու նա իրականում կբազմի գահին։ Դրա համար արժեր մահանալ։ Ստոպ։ Մահանալ։ Նա ասաց՝ «Դու մահացել ես»։ Եվ ո՞ր…
Սվոդը վախեցած, բայց դեռ տագնապի մեջ չընկնելով, շոշափեց իրեն ոտքից գլուխ։ Բոլոր մասերը տեղում էին, ընդ որում բոլոր այդ մասերը, ի զարմանս իրեն ամբողջական էին ու մաքուր։ Ոչ մի մինչև ոսկորները մաշված կրունկներ ու ձեռքի ափեր, ոչ մի կտրուկ հոտ, որը Սվոդի կարծիքով հստակ տարբերակում էր տղամարդուն՝ կնոջից։ Այսինքն ինչ-որ բան հուշում էր նրան, որ ավելի շուտ աղջիկը ճշմարտությունն է ասում, բայց Սվոդը դեռ խելքը չէր թռցրել, որ հասկանար, որ նա ավելի շուտ կենդանի է, քան մեռած։
- Դու հավերժ կմնաս այստեղ։ Դու ոչ ոքի չես սպանել, բայց ոչ ոքի էլ չես խնայել։ Ես չեմ կարող քեզ որևէ տեղ բաշխել, - շարունակում էր թևավոր գեղեցկուհին։
«Գրողը քեզ տանի», - մտքում հայհոյեց Սվոդը, անհարգալից հրելով աղջկան ձեռքով։
Եվ ահա այստեղ տեղի ունեցավ անսպասելին՝ աղջիկը, մարտական արվեստի վարպետի թեթևությամբ, մատով սեղմեց տառապողի կրծքին, ու վերջինս խնամքով վեր ընկավ գահի քարե նստատեղին։ Եվ քանի որ նա, աղջկա խոսքերով, մահացած էր, ցավը, փափուկ մարմնի ու քարի հանդիպումից, այնքան էլ ուժեղ չէր, որքան սպասվում էր, բայց ամեն դեպքում ցավ զգացվեց։
Անպատկառորեն շփելով վնասված հինգերորդ կետը, Սվոդը գոռաց մի ինչ-որ բան, կարծես «ագսյա», ինչը թարգմանաբար նշանակում էր «տղամարդու ուշադրությունով և հոգատարությամբ չշոյված, անհավատարիմ մոր դուստր»։ Դա շատ անքաղաքավարի հնչեց և աղջիկը, հավանաբար իմանալով թարգմանությունը, թևերը թափահարեց ու թռավ, գնաց։ Իսկ սվոդը, այդպես էլ ինչպես հարկն է ոչինչ չիմացավ, ու իզուր։
Մնալով լրիվ մենության մեջ, Սվոդը փորձեց մտքերը ժողովել, բայց մտքերը, կարծես թե իրեն հակառակ դուրս էին թռչում գլխից, այդպես էլ չհասնելով սովորական մտածողությանը։
Սվոդը գահի վրա շարժվեց, տեղավորվեց հնարավորինս ավելի հարմար, ու հետագայում նրա հոգու համար դարձավ չափազանց տաղտկալի ու անախորժ։ Վեր կենալ նա չէր կարողանում՝ շուրջ բոլորը բացի սև դատարկությունից ոչինչ չկար և այդ դատարկության մեջ, կարծես ճահճի հեղհեղուկի մեջ, լողում էր նրա միայնակ գահը։ Մահացածը սկսեց անհանգստանալ։ Մի քանի ժամ էր անցել իր պատկերացումներով, բայց նրա մեջքն արդեն անզգայացել էր, ինչպես նաև ոտքերը, վիզը սկսել էր անդուր տնքալ իսկ վնասված հինգերորդ կետը, դավաճանապար նվվում էր։ Սվոդը մի քիչ էլ դեսուդեն շուռ եկավ գահի մեջ, և վերջապես հասկացավ իրավիճակի ողջ մղձավանջը, որի մեջ նա ընկեել էր։ Անսպասելիորեն նրա մոտ եկավ վախի զգացողություն, որը մատերիականացավ դառնալով զզվելի, պուլսացիայով՝ ցավ քունքերի մեջ։
«Եթե գլուխս ցավում է, ուրեմն խելքս տեղն է, - դատեց Սվոդը։ - Իսկ եթե խելքս տեղն է, նշանակում է ես մահացած չեմ, ու այդ թևավոր թեթևամիտ աղջիկն ուղղակի ինձ ֆռռացրել է, զզվելին»։
Վախը շատ արագ փոխվեց տագնապով, իսկ տագնապն էլ սահուն հոսեց արցունքներով, ոչ այն է հուսահատությունից, ոչ այն է ապաշխարանքից։ Սվոդը նստել էր գահին ու լաց էր լինում։ Ու նրա խառնաշփոթ մտորումների մեջ հստակ տարբերակվում էր մեկ գլխավոր միտքը՝ գահ։ Դա միակ բանն էր, որ իր կյանքի ընթացքում նա սովորել էր նկատել։ Դա նրա ամենօրյա, ամեն րոպեի երազանքն էր, դրանում էր կայանում նրա ողջ կյանքի իմաստը։ Ու հիմա, երբ նա մահացել է (իսկ նա հաստատ մահացել է, դրանում կասկած չկա), այն, ինչ նրան հասել է որ հավերժ օգտվի՝ իր շատ սիրելի գահն է։
Հավերժ օգտագործման՝ այրեց նրան անտանելի թունավոր միտքը։ Ի՞նչ է նա ասում՝ «Դու կմնաս այստեղ հավերժ։ Միայնակ։ Քեզ չենք կարող բախշել»։ Բայց ինչու՞։ Ո՞ր քայլիս համար։
Սվոդը իհարկե հեռակա կարգով գիտեր իր հարցերի պատասխանները, բայց վախենում էր խոստովանել։
Իսկ դա բոլորովին էլ պարտադիր չէր։ Որովհետև, մի քանի օր անց նրա մոտ եկավ ոչ այլ ոք, քան Մերիխը, իր, նյարդային հողի վրա դողացող ձեռքերով ու դեղդղացող կզակով։ Մերիխը նայում էր տանջված մրցակցի վրա ու մեծամտորեն ժպտում։ Չնայած ամբողջ մարմնում եղած անտանելի ցավի, Սվոդը, նեվրասթենիկի այդ զզվելի հեգնական հայացքին պատասխանեց կայուն բառակապակցությամբ, որը ավելի կայուն թարգմանությամբ նշանակում էր՝ «մի կողմ տար քո դողդղացող ռեխը, որքան հնարավոր է հեռու, քանի բռունցքով չեմ հարվածել դողդղացող կզակիդ։ Հավատա, ընկեր, դրանից հետո այն արդեն ավելի քիչ կդողա։ Բայց սա ազատ թարգմանություն է։
Բայց Մերիխը, երևում է, թևավոր աղջկա նման թքած ուներ Սվոդի վրա։ Մերիխը շարունակում էր լկտի ժպտալ, այդ ընթացքում ինչ-որ անհասկանալի բան քթի տակ փնթփնթալով (նույնիսկ մահվան մեջ, նյարդային պարալիտիկը չսկսեց ավելի հստակ խոսել), բայց Սվոդը ամեն դեպքում կարողացավ ասածի հիմնական թելը ըմբռնել՝ «Դու մարդասպան չես։ Դու միայն պատճառն ես։ Դու կաս, թե չկաս՝ միևնույն է»։
Դե հասկանալի է՝ մարդասպան չեմ։ Էլ ինչ եք ուզում։ Ինքներդ եք ձեր ոտքերը տնկել։ Դուք էլ դրա համար պատասխանատու եք։ Հավանաբար ընկալելով այս մտքերի արձագանքը, Մերիխը սարսափելի դեմքի արտահայտություն ընդունեց, ու անմիջապես անհետացավ։ Սվոդը կրկին մենակ մնաց։ Միտքը այն մասին, որ նա կարող է ամենալավ մարդը չի աշխարհում, բայց մարդասպան էլ չի, խաղաղեցնում էր նրան։
Մերիխի ետևից, Սվոդի մոտ հայտնվեցին նաև բոլոր մնացած տասնմեկ մրցակիցները։ Նրանք վերջինիս չէին հայհոյում, ու նույնիսկ չէին անիծում, բայց դրանից Սվոդը ամեն անգամ իրեն ավելի ու ավելի վատ էր զգում։ Ստացվում է, որ նույնիսկ մահվան մեջ նա մնաց դժբախտ, իսկ այդ անիծված գաոները, նրա մրցակիցները, քիչ էր, որ ազատ պտտվում էին այս սև հեղանյութի մեջ, դեռ այնպիսի լավ ու անչափ երջանիկ տեսք ունեին։
Մի քանի ամիս միայնակ քարե գահին բազմելուց ու հայացքը բացարձակ մթության մեջ սևեռելուց հետո, Սվոդը, վերջապես գոռաց։ Գոռում էր նա բարձր, որոտալի, փորձելով խառնել այդ իր կողքին լցված հեղանյութը։ Բայց խավարն այդ մոլեգնած գոռոցների վրա թքած ուներ։ Եվ Սվոդն անցավ աղոթքների։ Նա ինքը նույնիսկ չգիտեր, թե որտեղից դրանք դուրս լողացին իր հիշողության մեջ՝ միգուցե իր մայրն էր սովորեցրել, իսկ միգուցե ինքն էր ինչ-որ տեղ դրանք լսել։ Սակայն ինչ տարբերություն՝ բառերը, նրա հոգուն ժամանակավոր հանգստություն էին բերում ու հույս էին ներշնչում, որ վաղ թե ուշ նա կլսվի։
Բայց անցնում էին օրերը՝ օրերի ետևից, շաբաթները՝ շաբաթների, ամիսը փոխվում էր ամսով, սիկ Սվոդը, առաջվա պես լիակատար մենության մեջ նստած էր գահին։ Եվ դա արդեն բոլորովին էլ Սվոդը չէր, այլ մի ինչ-որ մոխրագույն հրեշ, երկարած մազերով, չորացած մումիայի տեսքով ու բոլորովին բացակայող հայացքով։ Նրա մարմինը, սկսած մեջքից, արդեն լիարժեքորեն իր մեջ էր կլանել քարը։ Սվոդը քարանում էր առասպելական Մորտոգոր հսկայի պես։ ԵՎ շուտով, դժբախտին սպասում էր սարսափելի ճակատագիր՝ դառնալով միաձույլ մի մեծ ապառաժ, վերջ ի վերջո նա կփշրվի միլիոնավոր ավազահատիկների ու դա կլինի վարձքը այն բանի, թե ինչպես է նա ապրել իր կյանքը։
Սվոդը դա հասկանում էր, բայց ավելի ու ավելի քիչ էր դրան նշանակություն տալիս։ Քարը կամաց կամաց հասնում էր նրա ուղեղին։ Շուտով կքարանան նրա ուղեղի ծալքերը, ու խեղճ գահի համար պայքարողը կմոռանա, ոչ միայն իր անունը, այլ ընդհանրապես կդադարի ինչ-որ բան հասկանալ։
ՍԿզբից Սվոդը լաց էր լինում, իսկ հետո դա էլ մոռացավ թե ինչպես են անում։ Միայն երբեմն եչբեմն գոռում էր ինչ-որ իրար հետ չկապակցված բառեր, որոնք չունեին ոչ մի տրամաբանական վերջաբան։
Այդպես էլ հավանաբար կկործանվեր Սվոդը, այդպես էլ կփշրվեր միլիոնավոր ավազահատիկների ու առասպելը չէր ստանա իր առասպելական հնչեղությունն ու փիլիսոփայական ենթատեքստը, եթե չլիներ նույն այն թևավոր անծանոթուհին։ Չնայած սարսափելի վիրավորանքին, նա վերադարձավ Սվոդի մոտ։ Այդ պահին վերջինս նրան արդեն չէր ճանաչում։ բայց նա դեռ գիտակցված թարթում էր աչքերն ու ափ նետված ձկան նման բաց ու խուփ անում բերանը։
Նայելով այդ թերարժեք արարածին, աղջիկը խոսեց՝
- Ինձ հնարավորություն է տրվել քեզ ազատ արձակել։ Դու երկար ես նստել գահին։ Մի քանի հազար տիեզերական տարին՝ դա բավարար ժամկետ է, որ համարվի, որ քո պարտքը Արարչի առջև փակված է։ Քեզ մնացել է մի փոքր էլ տանջվել՝ տասներկու հազար տարի ու դու վերջնականապես կդադարես գոյություն ունենալ։ Բայց ես կարող եմ փրկել քեզ։ Միայն թե դու շատ բան կկորցնես։
Սվոդը դժվարությամբ էր հասկանում, թե ինչի մասին էր խոսում այդ չքնաղ անծանոթուհին, բայց «ազատ արձակել» բառակապակցությունը, նա հասկացավ։ Հենց այդ խոսքի վրա նրա աչքերը աշխուժացան, և ինքն էլ կարծես թե մի կարճ ընթացք առաջվա բանականությունը ձեռք բերեց։ Նա համաձայնությամբ գլխով արեց համաձայնվելով ազատության։
Աղջիկը գոհ ժպտաց, բայց անմիջապես այնպիսի դժբախտ դեմք ընդունեց, որ Սվոդը կրկին անմիջապես վատացավ։ Պարզվում է, որ նա դեռ վախենալ չէր դադարել։
- Դու կկորցնես քո հիշողության մեծ մասը, համարյա ողջ հիշողությունդ, - ասեց աղջիկը կարեկցանքով։ - Նաև քո մարմնի այն մասերը, որոնք վեր են ածվել քարի, ես ստիպված կլինեմ քեզանից վերցնել։
Սվոդի բիբերը սարսափից լայնացան։
- Դու ինձ կվերածես այլանդակ թզուկի։ Դա այն ամենն է, ինչ ես կարող եմ քեզ համար անել։ Բայց այնուամենայնիվ դու կապրես։
Սվոդը ներքուստ հոգոց հանեց։ Նա արդեն մտածում էր, որ իր հետ շատ ավելի վատ բան կանեն, իսկ այստեղ ապագա քարից, հեռանկար կա կենդանի թզուկի վերածվել՝ հարց չկա, էապես դա արքայական ընծա էր։
Թափահարելով իր թևերը, աղջիկը ինչ-որ բան արտաբերեց, կամ էլ ուղղակի ոչինչ չասեց (ինչպես միշտ, բոլոր մոգական ծեսերը խավարով են պատված) և Սվոդը, դժոխային ցավով պոկվեց գահից։ Նա դժվարությամբ էր ոտքերի վրա կանգնում, հազիվ իրեն պահելով իրեն չենթարկվող ծուռ,կարճ ոտքերի վրա, երեք տակ ծալվելով։ Եվ եթե այդ պահին ինչ-որ մեկը պատահաբար Սվոդի քթի տակ հայելի մտցներ, ապա դժբախտը հավանաբար ևս մեկ անգամ կմահանար ու կընկներ մի ուրիշ անհայտ խավարի մեջ։ Քանզի այնքան այլանդակ էր արտաքուստ, որ մահն ավելի լավ էր, քան այսպիսի տեսք ունենալը՝ ծործորակային մաս Սվոդը չուներ, մի աչքը ինչ-որ տարօրինակ ծուռ էր նայում, բերանը ծռված էր, քիթը՝ տափակած, ու ամբողջ մարմինը ինչ-որ տարօրինակ ծռված էր, կարծես ծովային հանգույց էր կապված։ Այդ արարածին առանց արցունքների նայել ուղղակի հնարավոր չէր։ Եվ միայն հայացքը ու երբեմն առկայծող ժպիտը կարող էին դեռ ինչ-որ կերպ, հուսահատ ցանկության դեպքում թույլ տալ ճանաչել այդ այլանդակ թզուկի մեջ լայնաթիկունք ու ուժեղ գաոի։
Հենց այսպես սկսվեց թզուկի միայնակ դեգերումները Տիեզերքի անվերջանալի ճանապարհներով…
-
230 թվականին, ըստ Սեգլ մոլորակի տարեգրության, երկու խիզախ տիեզերագնաց-հետազոտողներ ճանապարհվեցին հեռ և իրենց չափանիշներով մի գրավիչ ճանապարհորդության։ Այդ հետազոտողների անուններն իմանալ պարտադիր չի, քանի որ իրենց ճանապարհորդությունից միևնույն է օգուտ չեղավ։ Նրանք թռան հասան Գլագոն աստղին, և… կորան չորդ անմարդաբնակ մոլորակների միջև։ Իսկ քանի որ միջքալակտիկական քարտեզը նրանք շահել էին գինետանը, ապա դրանով տունդարձի ճանապարհ գտնելը պրակտիկորեն անհնար էր։
Պտույտ գալով մի քանի մոլորակների արանքում, շուռումուռ գալով ու գիտակցելով, որ տունդարձի ճանապարհն այլևս չեն գտնի նույնիսկ իրենց երազներում, վայ-հետազոտողները անիծեցին իրենց, ավելին քան պետք է իմանալու անհագ ցանկությունը, և փարոսելով կողային փարոսիկներով մի ինչ-որ տիեզերական աստվածների, սկսեցին սպասել։ Իսկ քանի որ աստվածները՝ անշտապ ժողովուրդ են, ապա երկու հետազոտողները ստիպված եղան երկար սպասել, փառք աստծո, այդ սպասումի համար պահուստները բավարար էր։
Եվ նրանց օգնության ԵԿԱՎ (չթռավ, չհայտնվեց), այլ հենց եկավ մշուշոտ աղեղով, այսպես կոչվող Տիեզերական ճանապարհով, այլանդակ թզուկը։ Նա ծեծեց ոտիեզերանավի ուղիղ դիմային իլյումինատորը։ Տեսնելով այդ տարօրինակ արարածին, հետազոտողներից մեկը կորցրեց իր զգացողություններն ու խոսելու ունակությունը միաժամանակ, փառք աստծո, ոչ վաղ անցյալում, նրան բախտ էր վիճակվել մի պատմական թանգարանում տեսնել օնտրոպի՝ սարսափելի տիեզերական հրեշի, որը բաղկացած էր միայն արյուն հոսող աչքերից։
Հենց թզուկը ցույց տվեց հետազոտողներին անհրաժեշտ ուղղությունը։ Իսկ հետո շրջվելով, թզուկը, թախծով ու հուսահատությամբ լի աչքերով բարձրաձայն հարցրեց՝ «Դուք չգիտե՞ք թե ով եմ ես ու որտեղից»։
Հետազոտողները միայն բացասաբար տարուբերեցին գլուխները ի պատասխան։ Եվ թզուկը, գլուխը կախելով, ընկճված քայլեց իր մշուշոտ ճանապարհով մի ինչ-որ տեղ հեռու, միգուցե Տիեզերքի ամենախորքերը։
Լսելով այս պատմությունը, հինգ ուրիշ գիտնական հետազոտողներ, ճանապարհվեցին արշավի որպեսզի փնտրեն այդ առասպելական թզուկին, ու վերադառնալով, կարողացան ապացուցել, որ թզուկ ասելով, հին ժողովուրդներն ի նկատի ունեին ոչ այլ ինչ, քան աստերոիդի կտոր, որը թռչում էր Գլագոն արևի մկևնույն օրբիտայով։ Եվ թե այդ կողմնորոշիչ-աստերոիդը արդեն վաղուց հայտնի է շատ տիեզերական թափառաշրջիկների։ Ով գիտե, միգուցե այդ հնգյակը ճիշտ էր։ բայց առասպելը առաջվա պես ապրում է, ու երևում է թե դեռ երկար է ապրելու։ Ամեն դեպքում, հիմա դուք էլ գիտեք այդ մասին։ Այդ պատճառով էլ համոզիչ խնդրում եմ՝ եթե կհանդիպեք ձեր ճանապարհին այլանդակ թզուկի, ու նա կպարզվի, որ ոչ թե ուղղակի անկշռության մեջ թռչող տիեզերական բեկոր է, ապա բարի եղեք նրա հարցին, թե ով է ու որտեղից, երգեք նրա համար այս հին բատիլական երգը՝ «Մի օր դա տեղի կունենա ինձ հետ», իսկ ավելի լավ է պատմեք գահի մասին առասպելը, ով գիտե, միգուցե թզուկն էլ վերջապես կգտնի տունդարձի ճանապարհը։ Չնայած ինչին է պետք այդ փտած խուլ վայրը, որի վրա հավերժ քաոս է ու անվերջանալի պայքար է միայն մի քարե գահի համար։ Թող այս անծայրածիր տիեզերքում լինի գոնե մի կողմնորոշիչ ու փրկության հույս։
ԱՎԱ ԱՐԴՈ