Մի թեթևսոլիկ առվակ մոռացավ, որ իր ծնունդով նա պարտական է անձրևին: Մի անգամ, ուժեղ անձրևից հետո նա այնպես փքվեց, որ որոշեց դառնալ խոր գետ:
Որպեսզի լայնացնի իր հունը, առանց կատակի մոլեգնած, առվակը սկսեց տաշել իր ափերը, լվանալով ափի հողն ու քանդելով քարերը:
Սակայն ահա, քամին քշեց ամպերը և նորից դուրս եկավ վառ արևը:
Մեծ այգում, ցանկապատից ներս, խաղաղությամբ ու համաձայնությամբ աճում էին պտղատու ծառերը: Գարնանը նրանք լողանում էին կաթնա-վարդագույն եռման մեջ, իսկ ամռան վերջում կորանում հասած բերքի ծանրության տակ:
Պատահաբար այդ հախուռն աշխատանքային ընտանիք ներխուժեց պնդուկենին, ով շուտով շատ արագ աճեց ու մեծացավ և շուտով նաև մեծամտացավ:
Աշխարհում ապրում էր մի մեծ ու գեղեցիկ քար: Նրա կողքով անցնող առվակը, այնպես էր փայլեցրել նրան, որ նրա կողերը շողում էին արևի ճառագայթների տակ: Սակայն ժամանակի ընթացքում, առվակը չորացել էր, իսկ քարը մնացել էր ընկած բլրակի վրա: Նրան շրջապատում էր բարձր խոտը և վառ դաշտային ծաղիկները:
Քարը, վերևից շատ լավ էր տեսնում ներքևում ընկած սալարկված ճանապարհը, որի ճամփեզրին կույտով քարախիճ և սալաքարեր էին լցրած:
Փարթամ աճած պատատուկը վեր էր բարձրացրել իր նուրբ փիրուզագույն տերևները, որոնք փայլում էին արևի տակ: Հմայված իր իսկ գեղեցկությամբ նա այնպիսի հպարտությամբ էր լցվել, որ դժվարությամբ էր տանում ուրիշ բույսերի հարևանությունը: Իր անվրդովությամբ նրան հատկապես նյարդայնացնում էր իր կողքին կանգնած մի չորացած խառի բուն:
- Լսիր ծերուկ, - մի անգամ նրան դիմեց պատատուկը: - Ի՞նչ ես ոոտքերիս տակ պտտվում: Մարդ պետք է իր չափն իմանա: Կորիր աչքիցս վերջապես:
Որդը կտուցի մեջ պահած, կարմրակատարը թռավ դեպի իր բույնը, սակայն նրա ճուտիկներն այնտեղ չէին: Մինչ նա որս էր անում, չարագործները գողացել էին նրանց:
Գոռալով և լաց լինելով, կարմրակատարը սկսեց փնտրել իր կորած ձագուկներին: Ամբողջ անտառն էր ցնցվում նրա ողբալի տնքոցներից և կոչերից, սակայն ոչ մի պատասխան չհետևեց:
Հաջորդ առավոտյան, դժբախտ ծնողին հանդիպեց սերինոսը,
Մի այգում մայրի էր աճում: Տարեցտարի նա ավելի էր հասունանում և դառնում ավելի բարձր և գեղեցիկ: Նրա փարթամ սաղարթը արքայական շվաք էր գցում: Սակայն ինչքան շատ էր նա մեծանում և ձգվում վերև, այնքան շատ էր նրա մեջ աճում անսահման մեծամտությունը: Արհամարհանքով նայելով ոլորի վրա վերևից, մի անգամ նա գոռաց՝
- Հեռու տարեք այս ճղճիմ ընկուզենուն, - և ծառը արմատից հատվեց:
- Վրաներդ ոչ մի բան չի ազդում, անբաններ, - չդիմացավ մի օր աշխատավոր մեղուն, բարկանալով փեթակի շրջակայքում թռչող բոռերի վրա: - Միայն թե չաշխատեք: Գոնե ամաչեիք: Որ կողքներդ էլ նայեք, կտեսնեք, որ բոլորը չարչարվում են՝ ձմեռվա պահուստ են կուտակում: Այ օրինակ վերցնենք փոքրիկ մրջյունին: Փոքրիկ է բայց հզոր: Ամբողջ ամառ քրտինքն երեսին աշխատում է, ջանալով և ոչ մի օր բաց չթողնել: Ախր ձմեռը սարերի ետևում չէ:
- Գտար, թե ում օրինակ բերես, - հակաճառեց բոռերից մեկը, ում հոգնեցրել էին մեղվի ճառերը:
Բերքահավաքից հետո մնալով դաշտում, ցորենի հատիկը անհամբեր սպասում էր անձրևի, որպեսզի գալիք ցրտերի սպասումով, ավելի խորը թաղվի խոնավ հողի մեջ: Մոտակայքով վազող մրջյունը նկատեց նրան: Ուրախանալով իր գտածոյով, նա, առանց երկար մտածելու, բեռնեց այդ ծանր որսը իր մեջքին և դժվարությամբ սողաց դեպի մրջնաբույն: Որպեսզի դեռ լույսով հասնի տուն, մրջյունը սողում էր առանց կանգ առնելու, իսկ նրա բեռն ավելի ծանր էր սեղմում նրա արդեն պրկված մեջքին:
- Ինչու՞ ես քեզ տանջում: Դեն նետիր ինձ այստեղ, - աղաչեց ցորենի հատիկը:
Հայտնի է, որ բարդին աճում է շատ ծառերից ավելի արագ: Նրա շիվերը ուղղակի աչքիդ առաջ բարձրանում են, իրենց աճի մեջ գերազանցելով շրջանի ամբողջ բուսականությանը: Մի անգամ երիտասարդ բարդու մտքին փչեց կյանքի ընկերուհի ունենալ: Իր ընտրությունը նա կանգնեցրեց իրեն դուր եկած խաղողի թփի վրա:
- Ինչ տարօրինակ քմահաճույք է, - հետ էին համոզում նրան իր ցեղակից եղբայրները:
Մի անգամ կաքավը, ով կիպարիսի վրա մի լավ տեղ էր իր բնի համար ընտրել, որոշեց այցելել իր հարևանուհուն, ով տեղավորվել էր ձիթենու վրա, և նրան տանը չտեսնելով, նրա բնից մի ձու գողացավ:
Ժամանակն անցավ և ինչպես կարգն է, երկու բնում էլ ճուտիկներ ծնվեցին: Երբ բկլատ և աղմկոտ սերունդը մեծացավ և ամրացավ, վերջապես եկավ այն նշանակալից օրը, երբ նրանք պետք է առաջին անգամ լքեն մայրենի բույնը: Առաջինը թռան այն թռչնի ձագերը, ովքեր ապրում էին ձիթենու վրա: Մի քանի պտույտ կատարելով նրանք վերադարձան տուն: Եկավ այն թռչնակների հերթը, ովքեր ապրում էին կիպարիսի վրա:
Տաք մոխրի մեջ հազիվհազ այրվում էր մի հազիվ նշմարելի ածուխ: Մեծ զգուշությամբ և հաշվենկատությամբ նա ծախսում էր իր վերջին ուժերը, որպեսզի վերջում չհանգի և չխեղդվի թխագորշ մոխրի մեջ:
Ընթրիքի ժամանակն էր և սառչող վառարանի մեջ մի գիրկ ցախ նետեցին: Կարծես թե բոլորովին հանգած ածուխը կենդանացավ,...
Ինչ-որ տեղից ընկույզ ձեռք գցելով, իրենից գոհ ագռավը թռավ ու նստեց զանգակատան գագաթին: Հարմարավետ տեղավորվելով այնտեղ և իր որսը՝ ճանկով, նա սկսեց ակտիվ կտցահարել, որ հասնի ընկույզի բաղձալի միջուկին: Սակայն կամ թե հարվածն էր նրա ուժեղ, կամ էլ թե ուղղակի ագռավը սխալվեց, բայց ընկույզը հանկարծ բաց ընկավ նրա ճանկից, գլորվեց ներքև և անհայտացավ պատի ճեղքի մեջ:
- Օ, բարի պատ-պաշտպան,
Տիչինո գետի կանաչ ափին, որը հոսում է Լոմբարդիայի դաշտերով և արոտավայրերով, աճել էր մի չքնաղ շուշան: Մնացած բոլոր դաշտային ծաղիկները հարգանքով խոնարհվում էին նրա առջև, ջանալով նույնիսկ իրենց ստվերով բիծ չգցել նրա հոյակապության վրա: Իսկ նա, սլացիկ ձգվելով վերև և ուրախությամբ օրորվելով քամուց, առանց ձանձրանալու, անվերջ հիանում էր ջրի մեջ արտացոլված իր պատկերով: Հմայված աննման գեղեցկությամբ ալիքները որոշեցին տիրանալ ծաղկին:
Շուտով ողջ գետը եռաց և փրփրեց կրքից:
Ճախրելով երեկոյան մթնշաղի մեջ և վայելելով հովը, գեղեցիկ գիշերաթիթեռը հանկարծ նկատեց հեռվում առկայծող մի կրակ: Նա անմիջապես ուղղվեց դեպի լուսավորված վայր, իսկ երբ հայտնվեց այնտեղ, սկսեց թռչել պատուհանագոգին դրված լուսամփոփի շուրջը, զարմանքով հետազոտելով այն: Ինչ գեղեցիկ է այս անծանոթը:
Մի լավ հիանալուց հետո, գիշերաթիթեռը որոշեց ավելի մոտ ծանոթանալ այդ վառ կրակի հետ...
Աշխարհում արդարություն չկա, - խղճալի ծվծվաց մուկը մի կերպ դուրս պրծնելով աքիսի ճանկերից:
- Ինչքան պետք է այս անարդարությունը համբերենք, - բորբոքված գոռաց աքիսը, մի կերպ թաքնվելով կատվից նեղ փչակի մեջ:
- Կամայականություններից ապրել չի լինում, - մլավեց կատուն, ցատկելով բարձր ցանկապատի վրա և զգուշավորությամբ նայելով վեևից ներքևում վազվզող բակային շանը:
Տերևին կպած, թրթուրը հետաքրքրությամբ հետևում էր, թե միջատները ինչպես են երգում, թռչկոտում, իրար անցնելով վազ տալիս, թռչում... Շուրջ բոլորը անընդմեջ շարժման մեջ էր: Եվ միայն իրեն, խեղճին, տրված չեր ոչ ձայն, ոչ էլ վազելու կամ թռչելու հնարավորություն:
Մեծ դժվարությամբ նա միայն սողալ էր կարողանում: Եվ մինչ թրթուրը մի տերևից մյուսին էր անցնում, նրան թվում էր, թե մի շուրջերկրյա ճամփորդություն է կատարել:
Խլուրդը սիրում է թափառել հով ստորգետնյա ուղիներով, որը փորել և մաքրել էին իր ծնողները և պապերը: Նա բարձրանում էր վերևի սրահները և իջնում ներքև, որտեղ գտնվում էին ուտելիքով լի պահեստները:
Հետազոտելով իր ունեցվածքն ու հարստությունը, նա մի նոր ու անծանոթ սողանցք հայտնաբերեց և որոշեց իմանալ թե ուր է այն տանում:
- Կանգ առ, - լսվեց մի զգուշացնող ձայն: - Այդ ճանապարհը վտանգավոր է:
Մի անգամ, այգին փորելուց, գյուղացին տեսավ թե ինչպես հողակույտի տակից մի մեծ մորմ դուրս եկավ:
- Այս ինչ զզվելի սարդ է,- բացականչեց գյուղացին և անսպասելիությունից մի կողմ ցատկեց:
- Միայն ձեռք տուր՝ կխայթեմ, - սպառնալի ֆշշացրեց մորմը և շարժեց ծնոտները: - Իմացիր, անգրագետ, որ իմ խայթոցը մահացու է և Դու կմահանաս սարսափելի տանջանքներով: Մի մոտեցիր, թե չէ վատ կլինի:
Ջուրն ուրախ ծփում էր իր հայրենի ծովի տարերքում: Բայց մի օր նրա գլուխը մի խենթ միտք եկավ, որ հասնի մինչև երկինք:
Նա օգնության դիմեց կրակին: Իր այրող բոցով նա ջուրը վեր ածեց տաք գոլորշու փոքրագույն մասնիկների, որոնք օդից ավելի թեթև եղան:
Գոլորշին անմիջապես վերև ձգտեց, բարձրանալով դեպի օդի ամենասառը շերտերը:
Հետազոտելով ողջ տունը արտաքինից և ներսից, սարդը իրեն համար հաճելի տեղ գտավ բանալու անցքի մեջ:
Ինչ հարմար ապաստան ե: Ոչ ոք չի կարող այստեղ նկատել սարդին: Իսկ նա, իր ապաստանից գլուխը հանելով, հանգիստ կարող է հետևել ամեն կատարվածին՝ իրեն ոչ մի վտանգի չենթարկելով:
- Քարե շեմի մոտ ճանճերի համար սարդոստայն կգործեմ,
