Մի մարդ, Աէլ անունով, ուներ տուն և տնամերձ հողամաս: Փուշ ու տատասկ էր աճում այդ հողի վրա, քանի որ տանտերը չէր խնամում այդ հողամասը: Ամեն տարի, այդ փշերից թափվում էին սերմերը հողի վրա, և մյուս տարի Աէլի հողամասը ծածկվում էր ավելի ու ավելի խիտ փշերով:
Անհանգստացավ Աէլը՝ հարևանների այգիները ծաղկում էին և ուրախացնում անցորդներին:
Մի անգամ, աշակերտը մոտեցավ ուսուցչին և հարցրեց՝
— Ուսուցիչ, բոլոր բույսերը աճում են նույնանման փոքրիկ սերմերից, սակայն ինչու՞ են նրանցից միայն ծառերն մեծանալով դառնում այդքան բարձր և մեծ: Ախր նրանք բոլորն էլ նույնաքանակ արևի լույս և ջերմություն են ստանում:
— Այդ ամենը շատ ճիշտ ասացիր՝
Մահից հետո Աբելը պատահեց Կայենին: Նրանք երկար քայլեցին անապատով, երկուսն էլ այնքան բարձրահասակ էին, որ հեռվից երևում էին: Նրանք նստեցին հողին, խարույկ վառեցին և իրենց համար կերակուր տաքացրեցին: Լռում էին, ինչպես երկար ու ծանր օրվանից հետո հանգստացող մարդիկ:
Երկնքում վառվեց, դեռևս ոչ մեկի կողմից չանվանված մի աստղ: Կայենն ասաց եղբորը՝
— Ներիր:
— Դուք՝ ռազմատենչ արարածներ եք, — ասեց Առյուծին Ոչխարը: — Եվ մարդիկ Ձեր դեմ հրացաններով են դուրս գալիս: Իսկ մենք՝ բռնության կողմնակիցներ չենք, այ դրա համար էլ նրանք մեզ չեն որսում:
— Իսկ ինչու՞ պետք է նրանք Ձեզ որսան, — պատասխանեց անապատի որդին, — եթե կարող են ուղղակի բազմացնել Ձեզ:
Այնպես պատահեց, որ մի անգամ մեծ ջրհեղեղ եղավ, և հասավ այն կապիկին ու ձկանը:
Կապիկը, լինելով փորձառու և ճկուն արարած, կարողացավ բարձրանալ մի բարձր ծառի վրա և խուսափել փոթորկվող ջրերից: Իր անվտանգ տեղից նայելով ներքև, նա տեսավ, թե դժբախտ ձուկը ինչպես է պայքարում հզոր ջրի հոսանքի հետ:
Ամենաբարի նպատակներով, կապիկը կախվեց ծառից և դուրս հանեց ձկանը ջրից: Արդյունքը՝ ցավալի էր:
Մի անգամ, փիլիսոփաների ֆորումի ժամանակ, նրանց մեջ՝ մարդկային որակների մասին վեճ ծագեց:
— Մարդիկ բաժանվում են երկու դասի՝ վատ և լավ, — ասաց տարեց պարսիկը:
— Իսկ ո՞վ է որոշում այդ որակները, – հետաքրքրվեց հույնը:
— Ես կարծում եմ, որ ամեն ոք, ինքն է իր համար որոշում՝ լավ մարդ է թե վատ, — պատասխանեց պարսիկը:
Ուսուցիչը նման է տանտիրոջը: Նրանք, ովքեր փորձում են ուսումնասիրել Ճանապարհը՝ նրա հյուրերն են: Այդ մարդիկ նախկինում երբևե տանը չեն եղել և շատ վատ են պատկերացնում թե ինչ բան է դա: Բայց, ամեն դեպքում, տունը՝ տուն է:
Երբ հյուրերը տուն են մտնում և տեսնում են նստելու համար նախատեսված տեղերը, նրանք հարցնում են, թե դա ինչ է: Նրանց պատասխանում են՝ «Նստելու համար նախատեսված տեղեր են»: Հյուրերը նստում են աթոռների ծայրին՝ ոչ ամբողջությամբ, սակայն հասկանալով աթոռների նշանակությունը:
Ժամանակին, Բուխարեստում ապրում էր մի հարուստ և առատաձեռն մարդ: Նա Հոգևոր հիերարխիայի մեջ բավականին բարձր աստիճանի էր հասել, որի համար էլ նրան շնորհվել էր «Աշխարհի Նախագահ» տիտղոսը: Ամեն օր, բազմաթիվ մարդիկ էին գալիս նրա մոտ, և նա առատաձեռնորեն նրանց ոսկի էր շնորհում: Տարբեր դասի մարդկանց համար՝ այրիների, հիվանդների և այլն, նա ընդունելության առանձին օրեր էր նշանակում, երբ նրանք ստանում էին իրենց հասանելիք շնորհները: Սակայն իր առատաձեռնությունը, «Աշխարհի Նախագահը» սահմանափակում էր մի պայմանով՝ նա, ով իր տանը գետ մի բառ էր արտասանում՝ ոչինչ չեր ստանում:
Ժամանակով ապրում էր մի իմաստուն և բարի մարդ, ով մի մեծ տուն ուներ: Նա հաճախ երկարատև ճանապարհորդությունների էր մեկնում և այդ դեպքում, տունը թողնում էր իր տունը ծառաներին:
Ծառաների յուրահատկությունը կայանում էր նրանում, որ նրանք զարմանալիորեն մոռացկոտ էին: Օրինակ՝ ժամանակ առ ժամանակ նրանք մոռանում էին թե ինչի համար են նրանք այդ տանը, օրվա մեջ մի քանի անգամ միևնույն գործն էին անում կամ էլ ենթադրում էին, որ իրենց պարտականությունները պետք է կատարեն ոչ այնպես, ինչպես թելադրում են օրենքները:
Կաղ մարդը, մի անգամ մտավ հյուրանոցի բակ և տեղավորվեց մյուս այցելուների մեջ:
«Իմ կաղ լինելու պատճառով, ես զրկված եմ արագ տեղաշարժվելու հնարավորությունից և չեմ հասցնի ներկա լինել սուլթանի կազմակերպած տոնին», – ասաց նա իր հարևանին:
Մարդը, որն նա դիմեց, գլուխը բարձրացրեց և ասաց՝
Մարդու ուսումնասիրումը իր մեջ երեք գիտություն է ներկրում: Առաջինը՝ դա հասարակ իմացության գիտությունն է: Երկրորդը՝ հատուկ հոգևոր վիճակների գիտությունը, որին հաճախ անվանում են էքստազ: Եվ վերջապես երրորդ և ամենակարևոր գիտությունը՝ ճշմարիտ իրականության գիտությունը, որը զբաղվում է այն բանի ուսումնասիրությամբ, ինչը անսահման բարձր է առաջին երկու գիտությունների ուսումնասիրության պարագաներից:
Միայն իրական ներքին իմացությունից է բխում ճշմարիտ իրականության իմացությունը:
Մի անգամ, մութ գիշերով, անմարդ ճանապարհի վրա երկու մարդ հանդիպեցին:
– Ես մի խանութ եմ փնտրում, որը կոչվում է «Լապտերների խանութ», այն պետք է որ մոտակայքում լինի, – ասաց նրանցից առաջինը:
– Ես հենց այս վայրերում էլ բնակվում եմ, և կարող եմ քեզ ճանապարհը ցույց տալ, – ասաց երկրորդը:
– Ես ինքս էլ կարող եմ գտնել այն՝
Արքայադուստրը, իր գեղեցկությամբ նման էր լուսնի և գեղում էր բոլորին, ով գեթ մեկ անգամ հայացք էր նետել նրա վրա:
Օրերից մի օր, մի դերվիշ, որոշել էր մի պատառ հաց համտեսել: Հազիվ էր նա հացը մոտեցրել բերանին, երբ հանկարծ նկատեց արքայադստերը և զարմանքից քարացավ: Նրա ձեռքերը թուլացան և հացն ընկավ գետնին:
Ապրում էին երեք քույրեր:
Մեկը շատ ալարկոտ էր: Երկրորդը՝ չար: Իսկ երրորդը՝ խելացի, գեղեցկուհի...
Մի առավոտ, նրանց տան առջև մի կառք կանգնեց: Քույրերը դուրս եկան տեսնելու թե ով է ժամանել: Կառքի մեջ մի անծանոթ տարեց կին էր նստած:
- Դու ո՞վ ես, - հարցրեցին նրանք:
Մի մարդ ճանապարհորդում էր և անսպասելի ընկավ դրախտ: Հնդկաստանում դրախտը, դա ցանկություններն իրականացնող ծառն է: Հենց նստում ես այդ ծառի տակ, Քո ցանկացած ցանկություն անմիջապես իրականանում է՝ չկա ոչ մի հապաղում, ոչ մի ժամանակահատված ցանկության և դրա իրականացման միջև: Այդ մարդը շատ հոգնած էր և պառկեց քնելու այդ ցանկությունների իրականացման ծառի ստվերում: երբ նա արթնացավ, ուժեղ քաղց զգաց և մտածեց՝
- Սոված եմ: Պետք է կերակուր հայթայթել:
Ամբողջ գիշեր հսկայական տան մի պատուհը լուսավորված էր: Այդ սենյակում ապրում էր հեքիաթագիրը (շատերը նրան բանաստեղծ էին կոչում): Նա հեքիաթներ էր գրում և նվիրում մարդկանց, որովհետև առանց հեքիաթների ապրելը շատ դժվար է մարդկանց համար:
Նրա սեղանին բազմաթիվ գունավոր մատիտներ էին դրված: Տխուր հեքիաթները նա գրում էր սև մատիտով, իսկ ուրախ հեքիաթները՝ կարմիր, դեղին, կանաչ ու սպիտակ մատիտներով: Բայց մի անգամ մի հիմար ու չար մարդ գողացավ նրա բոլոր մատիտները՝ թողնելով միայն սևը և սպիտակը:
«Կարեկցում եմ Քեզ», - ասաց չվառած մոմը իր այրվող ընկերուհուն: - «Կարճ է Քո ժամանակը: Դու անընդհատ այրվում ես, և շուտով չես լինի: Ես շատ անգամ ավելի երջանիկ եմ քեզանից: Ես չեմ այրվում, չեմ հալվում՝ ինձ համար հանգիստ պառկած եմ և շատ երկար կապրեմ: Իսկ Քո օրերը հաշվված են»:
Պատասխանեց նրան այրվող մոմը՝ «Ես չեմ ափսոսում: Իմ կյանքը չքնաղ է և լի իմաստով: Ես այրվում եմ և իմ մոմը հալվում է, սակայն իմ կրակից վառվում են բազմաթիվ այլ մոմեր, և իմ կրակը դրանից չի պակասում:
Երբեք չի կարելի հրաժարվել երազանքից: Երազանքները սնում են մեր հոգին, այնպես, ինչպես կերակուրը սնում է մեր մարմինը: Որքան անգամ որ մենք փլուզում չենք վերապրում և տեսնում թե ինչպես են փշրվում մեր հույսերը, մենք միևնույն է պարտավոր ենք շարունակել երազել: Երբ դա մեզ չի հաջողվում, ապա մեզ տիրապետում է անտարբերությունը:
Ճշմարիտ Պայքար մենք իրականացնում ենք այն պատճառով, որ այն պահանջում է մեր սիրտը:
Պարտականությունն առանց սիրո՝ ընկճում է:
Ճշմարտությունն առանց սիրո մարդուն դարձնում է հակված քննադատության:
Դաստիարակությունն առանց սիրո՝ հակասություններ է ծնում:
Կարգ ու կանոնն առանց սիրո մարդուն դարձնում է մանրախնդիր:
Հին ժամանակներում, երբ լապտերները դեռևս կրակով էին վառում, փողոցներով ամեն երեկո անցնում էին լապտերագործները և լուսավորում էին բոլոր փողոցները: Այդ ժամանակներում ապրում էր մի փոքրահասակ ծեր լապտերագործ: Ամեն երեկո նա անցնում էր մութ նրբանցքներով և քսելով լուցկին իր կոշիկի ներբանին վառում էր լապտերները: Նրանից հետո, ամեն մութ նրբանցք սովորականից ավելի լուսավոր էր դառնում:
Նա ընտանիք չուներ, մի լուռ, աննկատ մարդ էր, նրա կողքին ապրող մարդիկ նրա մասին ոչինչ չգիտեին՝
