Ապրում էր աշխարհիս երեսին մի ծերունի Իզկուլ անունով: Ապրում էր նա բացարձակ մենության մեջ: Եվ նա իմաստուն էր ու խելացի: Մարդիկ հարգում էին նրան: Մարդիկ խոնարհվում էին նրա գիտելիքների առջև: Մարդիկ ուզում էին ըմբռնել նրա իմաստությունը:
— Միայն թե կկիսվեմ ես այդ իմաստությամբ միայն նրա հետ, ով իմ հանելուկը կլուծի, — զգուշանում էր Իզկուլը: — Փորձեք՝ ով գիտե, միգուցե որևե մեկին հաջողվի:
Պատրաստեց մի անգամ Ֆաիլը իր համար օդապարուկ: Շատ գեղեցիկ օդապարուկ ստացվեց՝ գունավոր, մեծ, կենդանի օձից չես տարբերի: Բաց թողեց օձին Ֆաիլը ամպերի տակ և նրա ամուր ձեռքերում օդապարուկը իրական թվաց: Մարդիկ հմայքով նայում էին Ֆաիլի ստեղծագործությանը: Սիրեց Ֆաիլը իր օդապարուկը և պահեց այն:
Եվ այնպես պատահեց, որ թղթե Օձը կենդանացավ: Հետաքրքրությամբ նայեց Օձը իր արարչի վրա:
Դաշտով վազում էր մի փոքրիկ Առվակ: Նա երիտասարդ էր, կայտառ ու ուրախ: Ամեն ինչը սիրում էր նա այս աշխարհում՝ և քարերը որոնց վրայով ծիծաղելով թռվռում էր, և կանաչ խոտը, որը ծփում էր իր կողքերին, և արևը, որն իր ճառագայթներն էր լողացնում նրա ջրերի մեջ, և երկինքը, որն իր կապույտն էր անդրադարձնում, և սպիտակ ամպերը: Այդ ամենը սիրում էր Առվակը:
Մի անգամ Առվակի մոտ մի Ճամփորդ եկավ: Նրա պաղ ջրերի մեջ ձեռքերը իջեցրեց:
Հեռու-հեռու, բարձր-բարձր ինչ որ տեղում, փափուկ ամպերից, կապույտ երկինքներից այն կողմ, իր հողերով փռված է մի արևոտ չքնաղ կղզի: Ապրում է այդ կղզու վրա, իր ձյունափայլ պալատում սպիտակ Կարապը: Նա հասարակ Կարապ չէ, այլ կախարդական: Բոլոր նրանց, ով այցելում է այդ կղզի, նա երջանկություն է ընծայում: Փառքն այդ Կարապի մասին երկրե-երկիր է անցնում և հույսով լցնում դժբախտ մարդկանց սրտերը:
Լսեց մի անգամ Կարապի մասին մի Ծերունի,
Ապրում էր աշխարհիս երեսին մի պատանի Ամարտ անունով: Նա հասարակ տղա էր, ոչ այնքան խելացի, և ուժով էլ չառանձնացող: Շատ անգամներ լսել էր Ամարտը, որ գիշերները դաշտում երկնքից իջնում է սպիտակ ձին: Այդ ձին աստղային բաշն է թափ տալիս և արծաթե սմբակով հողը պայթեցնում: Ասում էին թե նա ով այդ սպիտակ ձիու հետ կհանդիպի, ստիպված կլինի դառը վիշտ քաշել: Դրանից միայն մի փրկություն կա՝ այդ ձիուն սանձելը: Իսկ եթե սանձես նրան, ապա երջանկության սպասի:
Եկան մի անգամ Չան-Խու Ուսուցչի տուն նրա նախկին երկու աշակերտներ: Նստեցին ինչպես կարգն է սեղանի առջև: Իսկ Չան-Խուն նրանցից մեկի առջև ոսկե գավաթ դրեց, իսկ երկրորդի առջև՝ մի հին ու ճաքած կուժ: Գավաթն էլ, կուժն էլ ջրով էին լցված:
— Հյուրասիրվեք, — ասաց Չան-Խուն:
Այն աշակերտը, ում ոսկե գավաթն էր բաժին ընկել,
Լայնարձակ մարգագետնում կանաչ խոտ էր աճում: Այդ խոտի վրայով անցավ Պատանին: Շրջվելով, պատանին նկատեց, որ այնտեղ, որտեղով նա անցել էր խոտի վրա հետքեր են մնացել: Դա անասելի ուրախացրեց Պատանուն: Բայց նրա կողքով քայլող ծանոթ Ծերունին դժգոհությամբ ասաց՝
— Եվ ինչի՞ վրա ես ուրախանում:
— Նրա, որ խոտի վրա հետքեր են մնում:
Ապրում էր երկրի վրա մի սովորական մարդ Ավրիլ անունով: Իր ամբողջ կյանքի ընթացքում Ավրիլը արտերը ցանում էր ցորենով: Բայց զզվեցրել էր նրան միևնույն բանով զբաղվելը: Որոշեց նա փոխել իր կյանքը: Թողեց նա իր տունը, իր գյուղը, և ճանապարհ ընկավ ուր աչքը կկտրի:
— Այլևս ոչ մի ցորենի հատիկ ձեռքս չեմ վերցնելու, — երդվեց Ավրիլը:
Երկար շրջեց աշխարհով մեկ Ավրիլը և մի անգամ հասավ մի քաղաք: Իսկ այդ քաղաքում շուկայի օր էր:
Ժամանակին ապրում էր մի մարդ: Եվ ուներ այդ մարդը որդի: Մանուկ ժամանակից մարդու որդին չէր կարողանում քայլել: Սակայն մարդը չէր հուսահատվում՝ նա, որպես հայր, չհուսահատվելով, վերցնում էր որդուն իր ձեռքերի վրա և տանում նրան անհայտ աշխարհներով, չճանաչված երկրներ, աշխարհը որդուն ցույց տալով և նրան կյանք նվիրելով: Եվ նույնիսկ երբ որդին մեծացավ, մարդը նախկինի պես նրան ման էր տալիս ձեռքերի վրա:
— Եվ ինչու՞ ես Դու դա անում, — զարմանում էին մարդիկ տեսնելով մարդուն:
Երեք պատանի եկան Մեծ Ուսուցչի մոտ:
— Ուսուցիչ, — ասացին նրանք, — ուզում ենք կյանքը ճիշտ ապրել: Ի՞նչ պետք է դրա համար անենք:
Ժպտաց ի պատասխան Ուսուցիչը: Արկղից նա երեք չոր տերև հանեց: Դրեց այդ տերևները երեք պատանիների առջև:
— Երեք չոր տերև է ձեր առջև դրված: Այս երեք տերևների մեջ մեծ ուժ է թաքնված:
Շատ հնում, մի չքնաղ երկրում ապրում էր մի պատանի Ալնեկ անունով: Նա գեղեցիկ էր և խելացի, բար էր բայց սարսափելի դժբախտ: Իսկ նրա դժբախտությունը նրանում էր, որ նրա բոլոր երազանքները փլուզվում էին իրար հետևից: Նա հույս ուներ, որ ապագայում նկարիչ կդառնա, սակայն ավաղ, դրա համար նրա տաղանդը չհերիքեց: Հույս ուներ, որ գրող կդառնա: Սակայն այստեղ էլ նրա հույսը չպիտի իրականանար՝ նրանից գրող դուրս չեկավ: Այդ ժամանակ Ալնեկը երազեց, որ կկարողանա դառնալ մի չքնաղ կախարդ: Սակայն այստեղ նույնպես հիասթափություն ապրեց՝ մոգությունը նրան մեծ դժվարությամբ էր տրվում, այլ ոչ այնպես, ինչպես բոլոր սովորական հրաշագործներին:
Ֆարխը, Կարինիա քաղաքի ամենահարուստ և անտանելի ժլատ մարդն էր: Աննթիվ անհամար փող ուներ: Ապրում էր Ֆարխը քաղաքի կենտրոնում գտնվող իր ահռելի առանձնատանը և հարյուրավոր ծառաներ ուներ:
Տեղացիները Ֆարխին չէին սիրում և նրա ետևից նրան անվանում էին՝ «Վերջին խոսք»: Եվ դա այն պատճառով, որ Ֆարխը մեկ օր էլ չեր կարող ապրել առանց իր սիրած արտահայտության՝ «Վերջին խոսքը միշտ էլ իմն է»:
Պառկած էր իր համար Օձը գետի ափին և տաքանում էր արևի տակ: Սողաց նա գետին ավելի մոտ և գետի թափանցիկ ջրերի մեջ նայեց: Եվ տեսավ Օձն իր արտացոլումը: Երկար զմայլվեց Օձն իր արտացոլումով: Այդ զբաղմունքի առաջ նրան հայտնաբերեց մոտակայքով թռչող Ագռավը:
— Այդ ի՞նչ ես անում, — հարցրեց նա Օձին:
— Իմ արտացոլմանն եմ նայում: Ուզում եմ ինձ ուշադիր զննել:
Սողում էր գետնի վրայով Օձը: Նրան մոտ թռավ Արծիվն ու ասաց՝
— Դժբախտ, Դու ամբողջ կյանքդ դատապարտված ես սողալ: Ոչ թե ինձ նման՝ ինձ տրված է թռչել:
Նայեց Արծվին Օձն ու ասաց՝
— Ճիշտը Քոնն է, Արծիվ, ես թռչել չեմ կարող: Սակայն ես գիտեմ թե ինչ բան է թռիչքը:
Մեռյալ անապատի շիկացած ավազների մեջ աճում էր մի միայնակ Ծառ: Փշոտ ավազները ծածկում էին նրան: Արևն անխնա այրում էր նրա կեղևը: Իսկ Ծառը, ի հակառակ այդ ամենի ապրում էր:
Անապատի վրայով թռչելով անցնում էր Ուրուրը: Տեսավ Ուրուրը Ծառը, նստեց նրա ճյուղին: Հայացքը պտտեցրեց անապատի վրայով և ասաց՝
— Տարօրինակ ես Դու, Ծառ, և ինչու՞ ես Դու շարունակում ապրել այս մեռած տաք ավազների մեջ:
Շաբաթ երեկոյան, քահանան գնաց օրհնելու իր ծխականներին և հանգանակություն հավաքելու եկեղեցու շինարարության համար: Երեկոյան կողմ նա հասավ տեղացի նկարչի տուն:
Բարձրանալով նրա արվեստանոց, քահանան այնպիսի ջանասիրությամբ սկսեց թափ տալ սուրբ ջրով ցողիչը, որ թրջեց առաջիկա որմնանկարների համար նկարած թղթերը:
Տեսնելով, որ աշխատանքը փչացրած է, նկարիչը լուրջ բարկացավ:
Մի անգամ, ընկերներ շրջապատում, մի հարգարժան սենյոր, ով հայտնի էր իր գրամոլությամբ և նրանով որ հետաքրքիր պատմություններ էր պատմում, սկսեց բորբոքված ապացուցել, որ նախկինում ինքը ոչ մի անգամ ապրել է այս աշխարհում:
Որպեսզի իր խոսքերին ավելի մեծ կշիռ տա, նա իր խոսքերը հիմնավորեց հին իմաստուն և գիտնական Պյութագորասի հայտնի արտահայտությամբ:
Կար չկար մի աղքատ արհեստավոր կար: Իր արհեստանոցում աշխատելուց հետո, նա երբեմն այցելում էր ոչ հեռու ապրող մի հարուստ սենյորի: Արհեստավորը թակում էր դուռը, զգուշությամբ ներս մտնում և հայտնվելով հարուստ պալատներում անվանի պարոնի առջև, հանում էր իր գլխարկը և հարգարժան գլուխ տալիս:
- Ի՞նչ է Քեզ ինձանից պետք, եղբայր, - հարցրեց նրան մի անգամ տանտերը:
Հայտնի է, որ տարվա որոշակի ժամանակահատվածում վանականը պետք է պաս պահի: Այդ օրերին, վանքի կանոնագիրքը արգելում է նրանց միս և այլ յուղալի ուտեստներ օգտագործել: Ճիշտ է, երբ վանականները ճանապարհորդում են, կամ էլ գթություն են հայցում, ապա բացառության կարգով նրանց թույլ է տրվում սնվել այն ամենով, ինչ նրանց ճակատագիրը կուղարկի:
Մի անգամ, իր վանական գործերով ճանապարհորդելու ընթացքում, երկու վանական կանգ առան ճանապարհից հանգստանալու և կերակրվելու մի պանդոկում,
Վեր կաց վերջապես այ քնկոտ, - սրտացավորեն ասաց գյուղացին որդուն: - Արևն արդեն վաղուց ծագել է: Չես ամաչու՞մ , այդքան երկար անկողնում թավալ ես տալիս:
