Աշխարհում արդարություն չկա, - խղճալի ծվծվաց մուկը մի կերպ դուրս պրծնելով աքիսի ճանկերից:
- Ինչքան պետք է այս անարդարությունը համբերենք, - բորբոքված գոռաց աքիսը, մի կերպ թաքնվելով կատվից նեղ փչակի մեջ:
- Կամայականություններից ապրել չի լինում, - մլավեց կատուն, ցատկելով բարձր ցանկապատի վրա և զգուշավորությամբ նայելով վեևից ներքևում վազվզող բակային շանը:
Տերևին կպած, թրթուրը հետաքրքրությամբ հետևում էր, թե միջատները ինչպես են երգում, թռչկոտում, իրար անցնելով վազ տալիս, թռչում... Շուրջ բոլորը անընդմեջ շարժման մեջ էր: Եվ միայն իրեն, խեղճին, տրված չեր ոչ ձայն, ոչ էլ վազելու կամ թռչելու հնարավորություն:
Մեծ դժվարությամբ նա միայն սողալ էր կարողանում: Եվ մինչ թրթուրը մի տերևից մյուսին էր անցնում, նրան թվում էր, թե մի շուրջերկրյա ճամփորդություն է կատարել:
Խլուրդը սիրում է թափառել հով ստորգետնյա ուղիներով, որը փորել և մաքրել էին իր ծնողները և պապերը: Նա բարձրանում էր վերևի սրահները և իջնում ներքև, որտեղ գտնվում էին ուտելիքով լի պահեստները:
Հետազոտելով իր ունեցվածքն ու հարստությունը, նա մի նոր ու անծանոթ սողանցք հայտնաբերեց և որոշեց իմանալ թե ուր է այն տանում:
- Կանգ առ, - լսվեց մի զգուշացնող ձայն: - Այդ ճանապարհը վտանգավոր է:
Մի անգամ, այգին փորելուց, գյուղացին տեսավ թե ինչպես հողակույտի տակից մի մեծ մորմ դուրս եկավ:
- Այս ինչ զզվելի սարդ է,- բացականչեց գյուղացին և անսպասելիությունից մի կողմ ցատկեց:
- Միայն ձեռք տուր՝ կխայթեմ, - սպառնալի ֆշշացրեց մորմը և շարժեց ծնոտները: - Իմացիր, անգրագետ, որ իմ խայթոցը մահացու է և Դու կմահանաս սարսափելի տանջանքներով: Մի մոտեցիր, թե չէ վատ կլինի:
Ջուրն ուրախ ծփում էր իր հայրենի ծովի տարերքում: Բայց մի օր նրա գլուխը մի խենթ միտք եկավ, որ հասնի մինչև երկինք:
Նա օգնության դիմեց կրակին: Իր այրող բոցով նա ջուրը վեր ածեց տաք գոլորշու փոքրագույն մասնիկների, որոնք օդից ավելի թեթև եղան:
Գոլորշին անմիջապես վերև ձգտեց, բարձրանալով դեպի օդի ամենասառը շերտերը:
Հետազոտելով ողջ տունը արտաքինից և ներսից, սարդը իրեն համար հաճելի տեղ գտավ բանալու անցքի մեջ:
Ինչ հարմար ապաստան ե: Ոչ ոք չի կարող այստեղ նկատել սարդին: Իսկ նա, իր ապաստանից գլուխը հանելով, հանգիստ կարող է հետևել ամեն կատարվածին՝ իրեն ոչ մի վտանգի չենթարկելով:
- Քարե շեմի մոտ ճանճերի համար սարդոստայն կգործեմ,
Ոստրեն մինչև ականջները սիրահարվել էր Լուսնին: Կախարդվածի պես նա սիրահարված աչքերով ժամերով նայում էր գիշերային լուսատուին:
Դարան մտած շատակեր Ծովախեցգետինը նկատեց, որ ամեն անգամ, երբ Լուսինը դուրս է լողում ամպերի ետևից, բերանբաց Ոստրեն, մոռանալով ամեն բան, դուրս է գալիս իր պատյանից: Եվ նա որոշեց վերջինիս խժռել:
Ապակի փչելու արհեստանոցում աշխատանքը եռում էր և ահռելի վառարանի մեջ կրակը չէր հանգում՝ ոչ ցերեկը, ոչ էլ գիշերը: Բազմաթիվ գեղեցիկ իրեր էին ստեղծում վարպետները, ովքեր իրենց շնչով հրաշագեղ ձև էին տալիս հալված ապակու զանգվածին:
Մի անգամ, վառարանում բորբոքված կրակը, նկատեց ենթավարպետներից ինչ-որ մեկի կողմից մոռացված վառվող մոմը, որն դրված էր մի խոշոր բրոնզե մոմակալի մեջ: Նա անմիջապես ցանկություն ունեցավ կուլ տալ մոմի այդ թույլ ճրագը:
Մի սափրիչ մի անբնական գեղեցկության Ածելի ուներ, որն աշխատանքում էլ իրեն հավասարը չուներ: Մի անգամ, երբ սրահում հաճախորդ չկար, իսկ սրահի տերը ինչ-որ տեղ էր դուրս եկել, Ածելին որոշեց աշխարհ տեսնել և իրեն ցույց տալ: Բաց թողնելով իր սուր սայրը շրջանակից, ինչպես սուրն իր պատյանից, և հպարտությամբ ձեռքերը կանթելով, նա մի խաղաղ գարնանային օր, ճանապարհվեց զբոսանքի:
Չէր հասցրել Ածելին դեռ շեմն անցնել, երբ վառ արևը խաղաց նրա պողպատե փայլուն սայրի մեջ, և տների պատերով սկսեցին թռչկոտել արևային նապաստակները:
Ապրում էր այս աշխարհում մի տղա, ով տառապում էր լուրջ թերությամբ, որով երբեմն տառապում են նաև մեծահասակները՝ նա անընդհատ խոսում էր, չիմանալով իր չափը:
- Այս ինչ պատիժ է այս Լեզուն, - փնթփնթում էին Ատամները: - Ե՞րբ վերջապես նա կհանգստանա, ու մի փոքր լուռ կմնա:
- Ի՞նչ գործ ունեք ինձ հետ, - լկտիաբար պատասխանում էր Լեզուն:
Մի անգամ Պողպատից հարված ստանալով, Կայծքարը բորբոքված հարցրեց իրեն նեղացնողից՝
- Ինչու՞ այդպես միանգամից վրա հասար: Ես քեզ չեմ էլ ճանաչում: Դու երևի ինձ ինչ որ ուրիշի հետ ես շփոթում: Խնդրում եմ թող իմ կողերը հանգիստ: Ես ոչ ոքի, ոչ մի վատ բան չեմ անում:
- Անտեղի տեղը մի բարկացիր, հարևան, - ժպիտով ասաց Պողպատն ի պատասխան: - Եթե Դու մի փոքր համբերություն ունենաս, ապա շուտով կտեսնես, թե ինչ հրաշք եմ ես քեզանից դուրս հանում:
Գրասեղանի վրա կապոցով դրված էին մաքուր թղթի միանման թերթեր: Սակայն մի անգամ, նրանցից մեկը դարձավ ամբողջությամբ կեղտոտված՝ կեռիկներով, գծիկներով, օղակներով, կետիկներով... Ըստ երևույթի, ինչ-որ մեկը վերցրել էր գրիչը, և թաթախելով այն Թանաքամանի մեջ, գրոտել էր ամբողջ թուղթը և նկարներ նկարել:
- Ինչի՞դ էր պետք ինձ նման անլսելի ստորացման ենթարկել, - ցավով հարցրեց հուզված Թողթը սեղանի վրա կանգնած Թանաքամանից:
Ամեն անգամ բադերի վրա որս կատարելուց, Բազեն հունից դուրս էր գալիս: Այդ յուղոտ սրիկաները մշտապես խաբում էին իրեն՝ ամենավերջին պահին, երբ նա պատրաստ էր լինում նրանց մեջ խրել իր ճանկերը, նրանք հասնում էին սուզվել ջրի մեջ և այնտեղ էին մնում շատ ավելի երկար, քան նա կարողանում էր անշարժ մնալ օդում, սպասելով նրանց հայտնվելուն:
Այդ առավոտ Բազեն որոշեց կրկին փորձել իր երջանկությունը: Մի քանի շրջան գործելով, գիշատիչը գնահատեց իրավիճակը և հստակ իր համար հերթական զոհ ընտրեց:
Մի՛ դատեք, որ չդատվեք, որովհետև ինչ դատաստանով որ դատեք, նույն դատաստանով էլ կդատվեք, և ինչ չափով որ չափեք, նույն չափով էլ ձեզ համար կչափեն։ Ինչո՞ւ ես նայում քո եղբոր աչքի միջի շյուղին, բայց քո աչքի միջի գերանը չես նկատում։
Կամ ինչպե՞ս կարող ես եղբորդ ասել՝ «թույլ տուր աչքիդ միջի շյուղը հանեմ», երբ քո աչքում գերան կա։ Կեղծավո՛ր, նախ քո աչքի միջի գերանը հանիր և հետո պարզ կտեսնես,
Երկու մարդ գնացին տաճար՝ աղոթք անելու. մեկը փարիսեցի էր, մյուսը՝ հարկահավաք։ Փարիսեցին կանգնեց ու սկսեց իր մտքում աղոթել. «Ո՛վ Աստված, շնորհակալ եմ քեզ, որ մյուս մարդկանց պես չեմ՝ շորթող, անարդար, շնացող կամ նույնիսկ այս հարկահավաքի պես։ Շաբաթը երկու անգամ ծոմ եմ պահում և տասանորդ եմ տալիս այն ամենից, ինչ ձեռք եմ բերում»։ Բայց հարկահավաքը՝ հեռվում կանգնած, նույնիսկ չէր ուզում իր աչքերը դեպի երկինք բարձրացնել, այլ իր կուրծքն էր ծեծում՝ ասելով.
«Ո՛վ Աստված, ներողամիտ եղիր մեղավորիս հանդեպ»։
Պատմում են, թե մի իսլամական սեկտայի հետնորդ եկավ իր շեյխի՝ հավատացյալների համայնքի ղեկավարի մոտ, ով գուշակ էր և պայծառատես, և ասաց նրան՝
- Օ, շեյխ, իմ կինը հղի է: Վախենում եմ, որ նա աղջիկ կունենա: Խնդրում եմ քեզ, աղոթիր, որ Աստված բարեգութ գտնվի և ինձ որդի պարգևի:
Շեյխը պատասխանեց՝
Յուրաքանչյուր սերմ իրեն զոհում է ծառի համար, որն աճում է նրանից: Առաջին հայացքից թվում է, որ սերմը անհետացավ, սակայն այն, ինչ ցանած է և զոհաբերած, մարմնավորվում է ծառի մեջ՝ նրա ճյուղերի, ծաղիկների և պտուղների մեջ:
Եթե այդ սերմը ի սկզբանե չզոհաբերվեր ծառի համար, ապա չէին լինի ոչ ճյուղերը, ոչ ծաղիկները, ոչ էլ պտուղները:
Դաստիարակի աշխատանքը կարելի է համեմատել տարբեր բույսեր աճեցնող այգեգործի աշխատանքի հետ: Բույսերից մեկը՝ արևի վառ լույս է սիրում, մյուսը՝ հով ստվեր; մեկը սիրում է գետակի ափ, մյուսը՝ չոր լեռնային գագաթ: Բույսերից մեկը լավ է աճում ավազե հողում, մյուսը՝ յուղոտ կավե:
Յուրաքանչյուրին անհրաժեշտ է հատուկ, միայն իրեն համապատասխանող խնամք, այլապես այն չի հասնի կատարելության իր զարգացման մեջ:
Մի անգամ Ավիցենան, լինելով պալատական բժիշկ՝ տիրակալ Նուխե-Սամանիի մոտ, ներկա էր մի պալատական տոնախմբության:
Պալատական տիկնանցից մեկը, հյուրերին մեծ սկուտեղով մրգեր էր մատուցում: Մրգերն առաջարկելու համար խոնարհվելով Ավիցենայի առջև, նա հանկարծ չկարողացավ ուղղվել և գոռաց կտրուկ ցավից: Դա գոտկացավ էր:
- Հենց հիմա վեր կաց: Այ դու այլանդակ կենդանի, - հայհոյում էր բեդուինը և մտրակում ալարկոտ ուղտին, ով համառորեն կանգնել էր ծնկների վրա ավազների մեջ: - Եթե մի անգամ էլ ինձ չլսես և չենթարկվես, ես քեզ մի թումանով կվաճառեմ շուկայում: Այ դու, անպետք անասուն, Ալլահով եմ երդվում, ես դա կանեմ:
Մի օր էլ չէր անցել, որ բեդուինը նորից փայտով ծեծում էր ալարկոտ ուղտին: Եվ ահա, նա ստիպված եղավ կատարել այն, ինչում երդվում էր: Անհրաժեշտ էր խոստումը պահել, և բեդուինը, ինքն իր, ուղտի և Աստծու հետ խռոված, կենդանուն տարավ շուկա:
