Մի անգամ, երբ աղվեսը զբաղված էր ճաշով, նրա կողքով վազ տվեց սպիտակ կզաքիսը իր հոյակապ մուշտակով:
- Ուզու՞մ ես փորձել, բարեկամ: Մի ամաչիր, - առաջարկեց նրան հագեցած և բարիացած աղվեսը:
- Խոնարհաբար շնորհակալ եմ, - արժանապատվությամբ պատասխանեց սպիտակ կզաքիսը, - բայց ես արդեն ճաշել եմ:
Խաղողի վազն իր ուրախությունը չէր կարողանում զսպել տեսնելով, որ գարնանը գյուղացին զգուշությամբ փորում է հողն իր շուրջը, ջանալով բահով չվնասել նուրբ արմատները, թե ինչան սիրալիր է նա խնամում իրեն, կապում, հենարաններ դնում որ նրան հարմար լինի աճելը:
Որպես այդպիսի վերաբերմունքի երախտագիտություն, խաղողի վազը որոշեց ինչ գնով էլ լինի, մարդուն նվիրել հյութալի և համեղ ողկույզներ:
Փոքրիկների աչքերը դեռ չէին բացվել: Նրանք դեռ անօգնական սողում էին մայր առյուծի թաթերի միջև և համեղ կաթի փնտրտուքի ընթացքում, կույր մռութներով դեմ առնում տաք մայրական փորին, չարձագանքելով կամայական ուրիշ կանչի:
Փորձելով չխանգարել իր ընկերուհուն հոգալ ծծկերների մասին, հպարտ առյուծը կանգնած էր մի կողմի վրա և ուշադիր հետևում էր իր ընտանիքին:
Երկու երիտասարդ ջայլամ մեծ սուգի մեջ էին: Ամեն անգամ, երբ էգը թուխս էր ուզում նստել իր ձվերի վրա, վերջիններս ճաքում էին իր մարմնի ծանրությունից:
Արդեն հուսահատված, նրանք որոշեցին խորհուրդի գնալ մի խելացի և փորձառու ջայլամուհու մոտ, ով ապրում էր անապատի մյուս ծայրին:
Շատ օրեր ու գիշերներ նրանք ստիպված եղան վազ տալ, մինչև հասան իրենց նպատակին:
Մի անգամ առավոտյան, երկու ծեր հոպոպ, արուն և էգը, զգացին, որ այս անգամ այլևս չեն կարողանալու բնից դուրս թռչել: Խիտ մշուշն էր պատել նրանց աչքերը, չնայած, որ երկինքն անամպ էր և օրը խոստանում էր արևոտ լինել: Սակայն նրանք երկուսն էլ միայն խավար մշուշ էին տեսնում և իրենց շուրջը ոչինչ չէին տարբերակում: Թռչունները ծեր էին և անուժ: Նրանց թևերի և պոչի փետուրները նման էին հին ոստերի: Ուժերն արդեն հատնում էր:
Ծեր հոպոպները որոշեցին այլևս չլքել բույնը և միասին սպասել իրենց վերջին ժամին,
Թզենին հպարտ շարժում էր իր ճյուղերը, որոնք ամբողջությամբ ծածկված էին դեռևս չհասունացած պտուղներով:
Աչքերը բարձրացնելով, նա զարմանքով նկատեց, որ իր կողքին մի ծառ է աճել շատ խիտ սաղարթով, որի ճյուղերի վրա բացի տերևներից ոչինչ չկար:
- Ո՞վ է քեզ իրավունք տվել իմ արևը փակել և խանգարել իմ պտուղներին ուժ հավաքելու,
Երեք անգամ ստիպված եղավ սարդը գործել ծառերի միջև իր արծաթափայլ սարդոստայնը, և ամեն անգամ ուրախ սավառնելով, ծիծեռնակն իր թևով պատռում էր նրա գործած ցանցը:
- Ինչու՞ ես ինձ խանգարում աշխատել, - վրդովված հարցրեց Սարդը: - Մի՞թե ես քեզ խանգարում եմ:
- Ախր դու ինքդ խորամանկության մարմնավորումն ես, - ի պատասխան ծլվլաց ծիծեռնակը: - Իսկ այ քո անտեսանելի սարդոստայնը, թակարդ է միջատների համար:
Տեղավորվելով բարեհոգի բակային շան մորթու մեջ, լուն հոյակապ ապրում էր և ոչ մի բանի կարիք չուներ: Սակայն մի անգամ նա որակյալ և մաքուր մորթու գերող հոտ առավ:
- Ի՞նչ կարող է դա լինել, - հետաքրքրվեց նա, և մի քանի ցատկոց կատարելով տեսավ որ իր հավատարիմ շունը քաղցր քնած է, փռված մի լավ գառան մորթու վրա: - Ահ, ինչքա՞ն էի ես երազել այսպիսի հոյակապ մուշտակի մասին, - հմայված բացականչեց լուն, աչքը չկարողանալով կտրել գառան մորթուց:
Մի այգում պնդուկենու կողքին աճում էր մի դեղձենի: Նա շարունակ նախանձով նայում էր իր հարևանի ճյուղերին, որոնք շռայլորեն լի էին բերքով:
- Այդ ինչի՞ց է, որ նա այդքան շատ պտուղներ ունի, իսկ ես՝ այդքան քիչ, - չեր դադարում փնթփնթալ անխոհեմ ծառը: - Մի՞թե դա արդարացի է: Թող էս նույնպես նույնքան դեղձ ունենամ: Ինչո՞վ եմ նրանից վատը:
Մի թեթևսոլիկ առվակ մոռացավ, որ իր ծնունդով նա պարտական է անձրևին: Մի անգամ, ուժեղ անձրևից հետո նա այնպես փքվեց, որ որոշեց դառնալ խոր գետ:
Որպեսզի լայնացնի իր հունը, առանց կատակի մոլեգնած, առվակը սկսեց տաշել իր ափերը, լվանալով ափի հողն ու քանդելով քարերը:
Սակայն ահա, քամին քշեց ամպերը և նորից դուրս եկավ վառ արևը:
Մեծ այգում, ցանկապատից ներս, խաղաղությամբ ու համաձայնությամբ աճում էին պտղատու ծառերը: Գարնանը նրանք լողանում էին կաթնա-վարդագույն եռման մեջ, իսկ ամռան վերջում կորանում հասած բերքի ծանրության տակ:
Պատահաբար այդ հախուռն աշխատանքային ընտանիք ներխուժեց պնդուկենին, ով շուտով շատ արագ աճեց ու մեծացավ և շուտով նաև մեծամտացավ:
Աշխարհում ապրում էր մի մեծ ու գեղեցիկ քար: Նրա կողքով անցնող առվակը, այնպես էր փայլեցրել նրան, որ նրա կողերը շողում էին արևի ճառագայթների տակ: Սակայն ժամանակի ընթացքում, առվակը չորացել էր, իսկ քարը մնացել էր ընկած բլրակի վրա: Նրան շրջապատում էր բարձր խոտը և վառ դաշտային ծաղիկները:
Քարը, վերևից շատ լավ էր տեսնում ներքևում ընկած սալարկված ճանապարհը, որի ճամփեզրին կույտով քարախիճ և սալաքարեր էին լցրած:
Փարթամ աճած պատատուկը վեր էր բարձրացրել իր նուրբ փիրուզագույն տերևները, որոնք փայլում էին արևի տակ: Հմայված իր իսկ գեղեցկությամբ նա այնպիսի հպարտությամբ էր լցվել, որ դժվարությամբ էր տանում ուրիշ բույսերի հարևանությունը: Իր անվրդովությամբ նրան հատկապես նյարդայնացնում էր իր կողքին կանգնած մի չորացած խառի բուն:
- Լսիր ծերուկ, - մի անգամ նրան դիմեց պատատուկը: - Ի՞նչ ես ոոտքերիս տակ պտտվում: Մարդ պետք է իր չափն իմանա: Կորիր աչքիցս վերջապես:
Որդը կտուցի մեջ պահած, կարմրակատարը թռավ դեպի իր բույնը, սակայն նրա ճուտիկներն այնտեղ չէին: Մինչ նա որս էր անում, չարագործները գողացել էին նրանց:
Գոռալով և լաց լինելով, կարմրակատարը սկսեց փնտրել իր կորած ձագուկներին: Ամբողջ անտառն էր ցնցվում նրա ողբալի տնքոցներից և կոչերից, սակայն ոչ մի պատասխան չհետևեց:
Հաջորդ առավոտյան, դժբախտ ծնողին հանդիպեց սերինոսը,
Մի այգում մայրի էր աճում: Տարեցտարի նա ավելի էր հասունանում և դառնում ավելի բարձր և գեղեցիկ: Նրա փարթամ սաղարթը արքայական շվաք էր գցում: Սակայն ինչքան շատ էր նա մեծանում և ձգվում վերև, այնքան շատ էր նրա մեջ աճում անսահման մեծամտությունը: Արհամարհանքով նայելով ոլորի վրա վերևից, մի անգամ նա գոռաց՝
- Հեռու տարեք այս ճղճիմ ընկուզենուն, - և ծառը արմատից հատվեց:
- Վրաներդ ոչ մի բան չի ազդում, անբաններ, - չդիմացավ մի օր աշխատավոր մեղուն, բարկանալով փեթակի շրջակայքում թռչող բոռերի վրա: - Միայն թե չաշխատեք: Գոնե ամաչեիք: Որ կողքներդ էլ նայեք, կտեսնեք, որ բոլորը չարչարվում են՝ ձմեռվա պահուստ են կուտակում: Այ օրինակ վերցնենք փոքրիկ մրջյունին: Փոքրիկ է բայց հզոր: Ամբողջ ամառ քրտինքն երեսին աշխատում է, ջանալով և ոչ մի օր բաց չթողնել: Ախր ձմեռը սարերի ետևում չէ:
- Գտար, թե ում օրինակ բերես, - հակաճառեց բոռերից մեկը, ում հոգնեցրել էին մեղվի ճառերը:
Բերքահավաքից հետո մնալով դաշտում, ցորենի հատիկը անհամբեր սպասում էր անձրևի, որպեսզի գալիք ցրտերի սպասումով, ավելի խորը թաղվի խոնավ հողի մեջ: Մոտակայքով վազող մրջյունը նկատեց նրան: Ուրախանալով իր գտածոյով, նա, առանց երկար մտածելու, բեռնեց այդ ծանր որսը իր մեջքին և դժվարությամբ սողաց դեպի մրջնաբույն: Որպեսզի դեռ լույսով հասնի տուն, մրջյունը սողում էր առանց կանգ առնելու, իսկ նրա բեռն ավելի ծանր էր սեղմում նրա արդեն պրկված մեջքին:
- Ինչու՞ ես քեզ տանջում: Դեն նետիր ինձ այստեղ, - աղաչեց ցորենի հատիկը:
Հայտնի է, որ բարդին աճում է շատ ծառերից ավելի արագ: Նրա շիվերը ուղղակի աչքիդ առաջ բարձրանում են, իրենց աճի մեջ գերազանցելով շրջանի ամբողջ բուսականությանը: Մի անգամ երիտասարդ բարդու մտքին փչեց կյանքի ընկերուհի ունենալ: Իր ընտրությունը նա կանգնեցրեց իրեն դուր եկած խաղողի թփի վրա:
- Ինչ տարօրինակ քմահաճույք է, - հետ էին համոզում նրան իր ցեղակից եղբայրները:
Մի անգամ կաքավը, ով կիպարիսի վրա մի լավ տեղ էր իր բնի համար ընտրել, որոշեց այցելել իր հարևանուհուն, ով տեղավորվել էր ձիթենու վրա, և նրան տանը չտեսնելով, նրա բնից մի ձու գողացավ:
Ժամանակն անցավ և ինչպես կարգն է, երկու բնում էլ ճուտիկներ ծնվեցին: Երբ բկլատ և աղմկոտ սերունդը մեծացավ և ամրացավ, վերջապես եկավ այն նշանակալից օրը, երբ նրանք պետք է առաջին անգամ լքեն մայրենի բույնը: Առաջինը թռան այն թռչնի ձագերը, ովքեր ապրում էին ձիթենու վրա: Մի քանի պտույտ կատարելով նրանք վերադարձան տուն: Եկավ այն թռչնակների հերթը, ովքեր ապրում էին կիպարիսի վրա:
Տաք մոխրի մեջ հազիվհազ այրվում էր մի հազիվ նշմարելի ածուխ: Մեծ զգուշությամբ և հաշվենկատությամբ նա ծախսում էր իր վերջին ուժերը, որպեսզի վերջում չհանգի և չխեղդվի թխագորշ մոխրի մեջ:
Ընթրիքի ժամանակն էր և սառչող վառարանի մեջ մի գիրկ ցախ նետեցին: Կարծես թե բոլորովին հանգած ածուխը կենդանացավ,...
