Կախելով ճկուն վիզը ջրի հայելու կողմ, կարապը երկար նայում էր իր արտացոլմանը: Նա հասկացավ ձմեռվա ցրտերի նման իր ամբողջ մարմնով անցնող հոգնածության և դողի պատճառը:
Հիմա նա հաստատ գիտեր, որ իր ժամն է և եկել է ժամանակը կյանքին հրաժեշտ տալու:
Նրա փետուրները նույնքան գեղեցիկ էին ու սպիտակ, ինչպես երիտասարդ տարիներին: Նրան հաջողվել էր անբիծ մաքրության մեջ պահել իր հագուստը,
Հենց որ ձկնկուլը ողևորվեց կեր փնտրելու, թաքստոցում նստած իժը անմիջապես դուրս սողաց և գողեգող մոտեցավ նրա բնին: Փափկամազ թռչնակները խաղաղ քնած էին՝ ոչ մի բան չկասկածելով: Օձը նրանց շատ մոտ սողաց: Նրա աչքերը փայլեցին չար փայլով, և սկսվեց բռնությունը:
Խաղաղ քնած թռչնակներից յուրաքանչյուրը մի թունավոր խայթոց ստանալով, այդպես էլ չարթնացավ:
Իրենից գոհ չարագործը նորից ետ սողաց իր թաքստոցը,
Կար չկար մի բարի արքա կար, սակայն թշնամիներ ուներ՝ անհամար: Նրա հավատարիմ և հնազանդ կռունկները շատ էին անհանգստանում նրա ճակատագրի համար: Վտանգները հետևում էին արքային ամեն օր և ամեն քայլափոխի, հատկապես գիշերը, երբ չար թշնամիները կարող էին շրջապատել պալատը:
- Ի՞նչ ձեռնարկենք, - մտածեցին կռունկները՝ խորհրդի նստելով: - Ախր զինվորներից ոչ մի օգուտ չկա:
Ծեր արծիվը վաղուց կորցրել էր տարիների հաշիվը, ապրելով հպարտ մենությունում, անառիկ ժայռերի մեջ: Սակայն նրա ուժերը հատեցին, և նա զգաց, որ իր վերջը մոտ է:
Հզոր կանչով նա իր մոտ կանչեց իր որդիներին, որոնք ապրում էին հարևան լեռան լանջերին: Երբ բոլորը հավաքվեցին, նա ուշադիր զննեց յուրաքանչյուրին և ասաց՝
- Ձեզ բոլորիդ էլ կերակրել և մեծացրել եմ ես,
Գյուղացու բակում, հաշտ ու համերաշխ, երկար տարիներ ապրում էին երկու տատրակ՝ էգ և որձ: Հոգատար գյուղացին նրանց համար տաշած տախտակներից մի գեղեցիկ տնակ էր պատրաստել, որտեղ թռչուններն իրենց լավ էին զգում վատ եղանակի ժամանակ:
Դա երջանիկ ժամանակներ էր: Որձն անընդհատ հետևում էր իր ընկերուհու ետևից, կիսելով նրա հետ իր վերջին ցորենի հատիկն ու ջրի կումը:
Խուլ անտառում մի ծեր ճգնավոր էր ապրում: Նա սիրում էր լռություն, մենություն և ընկերություն էր անում անտառային արտույտի հետ: Մի անգամ նրա մոտ հարևան ամրոցից երկու զինակիրներ եկան և խնդրեցին, որ նա օգնի իրենց հիվանդ տիրոջը, ով, չնայած բժիշկների ջանքերի, ժամ ժամի հետ ավելի վատ էր լինում:
Իր ընկեր արտույտի ուղեկցությամբ, ծերունին անմիջապես զինակիրների ետևից ճանապարհ ընկավ, և շուտով նրան ամրոց բերեցին:
Արոտավայրում սկսեց երևալ վիշապը: Խոտերի միջով անձայն սողալով նա գաղտագողի մոտենում էր կովին, ով անշտապ խոտ էր արածում: Նա գալարվելով, ամուր-ամուր փաթաթվեց կենդանուն և սկսեց ագահությամբ ծծել նրա կաթը:
Հայտնի է, որ օձերը կաթի մեծ սիրահար են և հեռվից հեռու զգում են դրա հոտը:
Կշտանալով, վիշապը սողալով հեռացավ, իսկ վախեցած կովը,
Երկրի վրա չկա ավելի խոշոր կենդանի քան փիղն է: Օժտված լինելով անասելի ուժով, նա տարբերվում է իր բարի բնույթով, չափից դուրս ազնիվ է և արդար:
Փղերն ապրում են խոշոր կլաններով, որտեղ անվերապահորեն իշխում է տարիքով ամենամեծ առաջնորդը: Նա է որոշում ճանապարհը և իր ետևից տանում մնացածներին: Երթը եզրափակում է փորձառու էգ փիղը:
- Մայրիկ, - գոռաց շնչակտուր կապիկը թռչելով բարձր ծառի ճյուղին: - Ինձ հենց նոր էգ առյուծ հանդիպեց: Ինչ գեղեցիկ էր նա:
Մայր կապիկը մի կողմ տարավ իրեն խանգարող ճյուղերը և հայացք գցեց որսի սպասումի մեջ սառած գազանի վրա:
- Նա էգ առյուծ չէ, նա հովազ է, - պարզաբանեց մայրը: - Հապա ուշադիր նայիր նրա մորթու գույներին:
Թռչիր այստեղ արագ, - ուրախ գոռաց սերինոսը իր ընկերոջը: - Այստեղ այնպիսի զավեշտալի արարածներ կան:
Ճյուղին նստած, երկու թռչունները հմայված նայում էին հետևյալ տեսարանին՝ հողի մոտ, տերևի վրա գալարվում էին չորս որդեր: Երևի թե նրանք մի ինչ որ բարդ պար էին պարում, կարծես թե թռչնակներին հրավիրելով մասնակից դառնալ իրենց խրախճանքին:
Հատկացված ժամանակին, ավանակը իջավ ջրի մոտ խմելու: Սակայն բադերը լճում այնպես էին կռկռում և թևերով թափ տալիս, որ պղտորել էին լճի ողջ ջուրը:
Չնայած, որ ավանակին տանջում էր անհագ ծարավը, նա չխմեց և մի կողմ քաշվելով սկսեց համբերատար սպասել: Վերջապես բադերը հանգստացան և ափ դուրս գալով հեռացան: Ավանակը նորից մոտեցավ ջրին, սակայն այն դեռ պղտոր էր: Եվ նա նորից գլխիկոր մի կողմ քաշվեց:
- Ազատություն: Կեցցե ազատությունը, - գոռացին կեռնեխները, առաջինը տեսնելով թե ինչպես գյուղացին որսաց չարագործ բվին, ով գիշերները անտառի ողջ թռչնային եղբայրությանը վախի մեջ էր պահում:
Շուտով ամբողջ շրջանում տարածվեց այդ ուրախ լուրը, որ բուն որսացվել է և նստած է վանդակի մեջ գյուղացու բակում: Իսկ մարդը, բվին մտածելով էր որսացել: Նրան բակում կախելով որպես խայծ, նա հետաքրքրասեր թռչունների համար թակարդներ էր լարել:
Ինչպես են ղունղունում աղավնիները: Նայելն անգամ թանկ է ու հաճելի, - ասաց մի անգամ բակային շունը, աչքը չկտրելով աղավնիների բնից: - Երևում է նրանք բոլորը ապրում են համաձայնության և խաղաղության մեջ ոչ թե իմ ու կատվի նման:
- Շատ մի փառաբանիր, սիրալիր շուն, - հակաճառեց նրան կատուն՝ նստած բարձր ցանկապատի վրա: - Ավելի լավ է լսիր թե հիմա ինչ է կատարվում հավաբնում:
Լուսաբացին արթնանալով, կենդանիների արքան քաղցր ձգվեց և ուղիղ իջավ դեպի գետը: Կարգ ու կանոնի համաձայն նա բարձր մռնչաց, բոլոր մանր գազաններին տեղյակ պահելով իր մոտեցման մասին, որոնք սովորաբար հավաքվում են ջրի մոտ և պղտորում այն: Հանկարծ նա կանգ առավ, մի ինչ որ անսովոր աղմուկ լսելով: Շրջվելով, առյուծը տեսավ, որ իր վրա ամբողջ ուժով, սրնթաց մի ձի է քառատրոփ գալիս, որի հետևից դղրդյունով քարերի վրայով թռչկոտելով սլանում է մի դատարկ սայլ:
Առյուծը թաքնվեց մոտակա թփերի մեջ և աչքերը վախից կկոցեց:
Չէր հասցրել մայր արջը հեռանալ իր գործերով, երբ նրա անհանգիստ որդին, մոռանալով տնից դուրս չգալու մոր հրահանգը, թռչկոտելով սլացավ անտառ: Որքան լայնարձակ է այստեղ և անծանոթ գրավիչ հոտեր կան: Նման չէ նեղ ու տոթ որջին: Ուրախությունից իրեն կորցրած, արջուկը սկսեց վազել թիթեռնիկների հետևից, մինչև չհանդիպեց մի մեծ փչակի, որից այնքան համեղ հոտ էր գալիս, որ քիթը քոր եկավ:
Ուշադիր նայելով շուրջը նա նկատեց, որ այնտեղ անչափ մեղուներ կային:
Ճյուղից ճյուղ ցատկելով, կապիկը մի անգամ թռչունի բույն գտավ որտեղ ճուտիկներ կային: Նա անմիջապես թաթը մտցրեց այնտեղ, սակայն թռչնակները վայրկյանական այս ու այն կողմ փախան: Բախտը չբերեց միայն նրանցից ամենաթույլի, ով դեռ թռչել չգիտեր:
Ուրախությունից ոտքերի տակ հող չզգալով, կապիկը, թռչնակը ձեռքում վերադարձավ տուն: Նա այնքան էր հմայվել թռչնակով, որ շոյում էր նրան, համբուրում, լիզում, օրորում ձեռքերի մեջ և ամուր-ամուր սեղմում իր կրծքին:
Զինված նետերով և սուր նիզակներով, որսորդները անձայն ավելի ու ավելի էին գաղտագողի մոտենում: Էգ Առյուծը, ով կերակրում էր իր ծծկեր փոքրիկներին, հանկարծ անծանոթ հոտ զգաց և անմիջապես հասկացավ, որ վտանգը մոտ է: Սակայն արդեն ուշ էր: Որսորդներն արդեն շրջապատել էին նրա որջը:
Զինված մարդկանց տեսքից, էգ Առյուծը հանկարծակի եկավ: Նա ուզում էր փախուստի դիմել ու փրկվել, սակայն անմիջապես փոշմանեց՝ այդ դեպքում նրա ձագուկները որսորդների համար հեշտ ավար կդառնային:
Մի անգամ, սոված առյուծի վանդակ կենդանի գառնուկ գցեցին: Փոքրիկն այնքան միամիտ էր, որ բոլորովին չերկչոտեց կենդանիների արքային տեսնելով: Նրան իր մոր տեղ ընդունելով, հիմարը մոտեցավ ահարկու և բրդոտ գազանին և սկսեց նայել նրան իր լայն բացված պարզ աչքերով, որոնք լի էին անսահման սիրով, հնազանդությամբ և հիացմունքով:
Առյուծը անզորացավ այդ դյուրահավատությունից և չփորձեց նույնիսկ ծվատել գառնուկին: Դժգոհ փնթփնթալով, նա այդպես էլ այդ անգամ սոված քուն մտավ:
Հենված ծալված ծնկների վրա, ուղտը համբերատար սպասում էր, որ տերն իրեն բեռնի: Տերն արդեն ուղտի մեջքին դրել էր մեկ հակ, հետո մյուսը, երրորդը, չորորդը...
«Ժամանակն է, որ կանգ առնի», - տխրությամբ մտածում էր ուղտը, չփորձելով նույնիսկ հակաճառել տիրոջը:
Վերջապես մարդը վերջացրեց իր գործը և հրամայաբար շրխկացրեց մտրակով:
Գլուխը բնից հանելով, արծվի ձագը բազմաթիվ թռչուններ տեսավ, որոնք թռչում էին ժայռերի արանքում:
- Մայրիկ, այդ ի՞նչ թռչուններ են, - հարցրեց նա:
- Մեր ընկերներն են, - պատասխանեց էգ արծիվը որդուն: - Արծիվը մենության մեջ է ապրում՝ այդպիսին է նրա ճակատագիրը: Սակայն նույնիսկ նա երբեմն շրջապատի կարիք է զգում: Այլապես ինչպե՞ս կլինի թռչունների թագավոր: Բոլորին, ում տեսնում ես այնտեղ, ներքևում, մեր հավատարիմ ընկերներն են:
