ՖԱՅԿՈՐԻ ԿԱԽԱՐԴԱԿԱՆ ՔԱՐԸ

Հին ժամանակներում, մի մոռացված, իսկ այժմ արդեն անհայտ հարավային երկրում, ապրում էր մի կախարդ Ֆայկոր անունով: Շատերն էին հարգում այդ կախարդին, շատերն էլ նրանից վախենում էին՝ շատ իմաստուն ու հզոր էր նա: Ասում էին թե, Ֆայկորը աչ այլ ոքի այլ հենց իր՝ սև կախարդ Գարդինիֆերի աշակերտն է եղել:

Երկար տարիներ Ֆայկորը աշխատում էր իր միակ ստեղծագործության՝ կախարդական քարի վրա: Այդ քարը, կախարդի մտադրությամբ, պետք է տար ցանկացած հարցի պատասխանը:

Բայց երևում է ինչ-որ բան Ֆայկորի մոտ այնպես չէր ստացվում, և նրա կախարդական քարը պատասխանում էր շատ խրթին: Ոչ մի հասարակ մարդ չէր կարողանում հասկանալ, թե ինչ ասաց իրեն կախարդական քարը: Ամեն մարդ իր տված հարցի պատասխանը մեկնաբանում էր այնպես, ինչպես կարող էր, և ինչպես նրան ավելի դուր էր գալիս: Այդպիսի սխալ մեկնաբանությունների պատճառով, շատ շուտով աշխարհի տարբեր անկյուններում սկսեցին սարսափելի բաներ կատարվել:

Հասկանալով դա, Ֆայկորը որոշեց թաքցնել իր կախարդական քարը հեռվում՝ օտար աչքերից հեռու մի վայրում: Նա տարավ այդ քարն ամենահեռավոր քարանձավը և նրան պահապան նշանակեց իր կողմից ստեղծված իմաստուն գլխին:

— Ցանկացած մարդ, ով կգա քարի մոտ պատասխան ստանալու, այժմ պետք է իր հարցը նախապես տա իմաստուն գլխին, — զգուշացրեց բոլորին Ֆայկորը: — Իսկ իմաստուն գլուխն արդեն կվճռի՝ ընդհանրապես արժե արդյոք, որ հետաքրքրասերն իր հարցը քարին տա: Սակայն սա դեռ ամենը չէ: Դուրս գալուց, իմաստուն գլուխը պահանջելու է հարցնողին որ նա մեկնաբանի քարի տված պատասխանը: Եվ եթե պատասխանը սխալ մեկնաբանվի, իմաստուն գլուխը կկործանի հետաքրքրասերին:

Անցան դարեր, սակայն հարցերին պատասխանող Ֆայկորի քարի մասի փառքը չանհետացավ: Քարի և նրա հավատարիմ պահապան իմաստուն գլխի մասին պատմությունը բերանից բերան էր անցնում, սերնդե սերունդ և միա անգամ էլ ընկավ մի հուսահատ ծույլի՝ Պուրֆի ականջը: Ոչ մի հայտնի երկրում հնարավոր չէր գտնել այդպիսի ծույլի ինչպիսին Պուրֆն էր: Նրան ինչ-որ բան անել ստիպելու համար մեծ ջանքեր, ուժ և նյարդեր էին պահանջվում:

— Ինչի՞ համար ծանրաբեռնեմ ինձ ամենատարբեր հիմարություններով, — հաճախ ասում էր Պուրֆը: — Մի՞թե ինձ կյանքը տրվել է նրա համար, որ ես այն վատնեմ մանր գործերի վրա: Ես գործով կզբաղվեմ այն ժամանակ միայն, երբ կգտնեմ պատասխանն այն հարցի, թե ինչու՞մ է կյանքի իմաստը:

Այդ պատճառով էլ, լսելով Ֆայկորի կախարդական քարի մասին, Պուրֆը առանց երկար մտածելու ճանապարհ ընկավ:

Երկար քայլեց Պուրֆը իրեն անհայտ ճանապարհով, և այնքան էր շտապում, որ նույնիսկ շուրջը չեր նայում, իսկ հիմարը դեռ պետք է հետ վերադառնար:

Վազեվազ մոտենալով անհրաժեշտ քարանձավին, Պուրֆը անթաքցնելի ոգևորությամբ և երկյուղով էր նայում ահռելի քարե գլխին, որը կարծես թե աճում էր գետնից: Գլուխը սարսափելի տեսք ուներ և թվում էր թե բոլորովին էլ քարե չէ: Ակնապիշ նայելով Պուրֆին իր բոլորովին ոչ քարե, այլ կենդանի, մարդկային աչքերով, գլուխը սպասում էր:

— Բարև Ձեզ, — ողջունեց Պուրֆը քարե գլխին:

— Բարև, — պատասխանեց գլուխը, չշարժելով իր քարե շուրթերը: — Դու եկել ես կախարդական քարի մոտ կարևո՞ր հարցով:

— Ավելի կարևոր չի լինում, — արձագանքեց Պուրֆը: — Ես ուզում եմ իմանամ, թե ինչում է իմ կյանքի իմաստը:

— Այո, դա լավ հարց է, — գոհունակությամբ ասաց իմաստուն գլուխը: — Այն արժե, որ դրա պատասխանը ստանաս: Գնա, և հարցդ տուր կախարդական քարին:

Ուրախությունից իրեն կորցրած Պուրֆը ներս վազեց քարանձավ: Քարանձավում, պատի մեջ նա տեսավ բարձրության վրա դրված և աղոտ լույսով լուսավորված ձյունասպիտակ մի քար: Քարի ներսում ինչ-որ բան ցածրաձայն զրնգում էր և ֆշշում: Ձեռքով դիպչելով քարին, Պուրֆը հարցրեց՝

— Ինչու՞մ է իմ կյանքի իմաստը:

Ի պատասխան, քարն ավելի վառ շողաց, ավելի բարձր զրնգաց, ավելի հստակ ֆշշացրեց և դանդաղ, ընդհատումներով խոսեց՝

— Նրանում, որ մինչ ինձ եկածդ երկար ճանապարհն անցնելուց հետո, վերադառնաս նույն ճանապարհով հետ:

— Եվ վե՞րջ, — հիասթափությունից իրեն կորցրեց Պուրֆը: — Ախր պատասխանը հարցից լավը չստացվեց: Ահ, հիմա իմ բանը բուրդ է, — լացակումեց Պուրֆը: — Իմաստուն գլուխը հիմա ինձ տեղում կսպանի, ախր իմ հարցի պատասխանը ես չհասկացա:

— Դե ի՞նչ, — հետաքրքրվեց Պուրֆից իմաստուն գլուխը, երբ նա դուրս եկավ քարանձավից: — Ի՞նչ հասկացար կախարդական քարի տված պատասխանից:

— Որ ես ուղղակի պետք է հետ վերադառնամ նույն ճանապարհով, որով եկել եմ այստեղ:

— Բարի ճանապարհ, — Պուրֆի համար անսպասելի պատասխանեց իմաստուն գլուխը և լռեց:

Ուրախացած, որ կենդանի է մնացել, Պուրֆը արդեն ուզում էր վերադառնալ տուն, և միայն հիմա նկատեց, որ իր առջև ոչ թե մեկ ճանապարհ է, ինչպես իրեն նախկինում թվում էր, այլ երեք ճանապարհ են փռված:

«Տեսնես ո՞ր ճանապարհով եմ եկել, — մտազբաղ ծոծրակը քորեց Պուրֆը: — Այդ ինչպե՞ս եղավ որ քարանձավին մոտենալուց չեմ շրջվել ու նայել: Եթե շրջվեի, ամենայն հավանականության կտեսնեի, թե որ ճանապարհով եմ գալիս»:

Երկար մտորումներից հետո, Պուրֆը տունդարձի ճամփա ընկավ մեջտեղի ճանապարհով: Ճանապարհը նրան բոլորովին անծանոթ էր թվում: Չնայած, որ դա բոլորովին էլ զարմանալի չէր՝ ախր ճանապարհը որիշ էր:

«Ինչպե՞ս կարող էի ես այսքան անուշադիր և անփույթ գտնվել, — զղջում էր Պուրֆը, անցնելով խրուտ ճահիճներով, փշոտ թփուտներով, իջնելով անդունդներ և մագլցելով ժայռերով: — Ես նույնիսկ չեմ հիշում թե ինչ տեսք ուներ այն ճանապարհը, որով ես եկա քարի մոտ, թե ինչ է աճում նրա կողքին և աճում էր արդյոք: Ես այնպես էի շտապում, որ բոլորովին մոռացել էի այն մասին, որ դեռ պետք է վերադառնամ»:

Շատ ժամանակ անցավ, մինչև Պուրֆը, հոգնած և նիհարած վերադարձավ տուն: Տեղացի բնակիչները չէին կարողանում հավատալ, որ խենթին տեսնում են կենդանի և անվնաս: Ում-ում, բայց Պուրֆին, նրանց թվում էր, որ իմաստուն գլուխը ոչ մի դեպքում չէր խնայի: Ինչպիսին էր բոլորի զարմանքը, երբ մի երկու օրից, Պուրֆը նորից պատրաստվեց ճանապարհ ընկնել Ֆայկորի կախարդական քարի մոտ:

— Ես ամեն գնով պետք է ստանամ իմ հարցի պատասխանը, — բացատրում էր իր ընկերներին և ծանոթներին իր արարքը՝ Պուրֆը: — Եվ ես պետք է հասկանամ այդ պատասխանը:

Այս անգամ, քայլելով դեպի բաղձալի քարանձավն ընկած ճանապարհով, Պուրֆը չափազանց ուշադիր էր: Ոչ մի բան, ոչ մի մանրուք նրա հայացքից չէր վրիպում: Հիմա Պուրֆը հասկանում էր, որ այդ ճանապարհով նա ստիպված էր լինելու տուն վերադառնալ, այդ պատճառով էլ նա պետք է իր հինգ մատի պես ճանաչեր այն: Մոտենալով քարանձավին, Պուրֆը նույնիսկ մի քանի անգամ շրջվեց, որպեսզի հաստատ իմանա, թե որ ճանապարհով է վերադառնալու տուն:

— Ողջույն, սեփական կյանքի իմաստը փնտրող, — Պուրֆին ճանաչեց իմաստուն գլուխը: — Դու կրկին եկել ես կախարդական քարի մոտ պատասխան ստանալու՞: Հուսով եմ, որ Քո երկրորդ հարցը կլինի նույնքան խելացի և կարևոր կլինի առաջինի նման:

— Ավելի կարևոր չի լինում, — պատասխանեց Պուրֆը: — Ես եկել եմ նորից հարցնեմ, թե ինչու՞մ է իմ կյանքի իմաստը:

— Բայց Դու արդեն ստացել ես այդ հարցի պատասխանը, — առարկեց իմաստուն գլուխը:

— Բայց ես չհասկացա այդ պատասխանը, — ազնվորեն խոստովանեց Պուրֆը:

— Այդպիսի բան չի կարող պատահել, — կրկին առարկեց իմաստուն գլուխը: — Եթե Դու չհասկանայիր պատասխանը, ապա կզոհվեիր: Դու ինձ ասացիր, որ Քո կյանքի իմաստը նրանում է, որ վերադառնաս հետ նույն ճանապարհով, որով եկել ես: Դու վերադարձա՞ր տուն:

— Վերադարձա:

— Նույն ճանապարհո՞վ:

— Ոչ: Նախկան ես կգտնեի ինձ անհրաժեշտ ճանապարհը, ես մի քանի տարի թափառեցի ինձ համար անհայտ վայրերով, իսկ այդ ամենի մեղավորը՝ իմ շտապողականությունն ու անփութությունն է: Սակայն երկրորդ անգամ այստեղ գալուց, ես հետազոտեցի իմ ճանապարհն այնպես, ինչպես հարկն է, և այսուհետև ես կարող եմ այն անցնել փակ աչքերով:

— Դե ինչ, — ասած իմաստուն գլուխը, — հիմա ես ևս մեկ անգամ համոզվում եմ, որ Դու ճիշտ ես հասկացել կախարդական քարի տված պատասխանի իմաստը: Քո կյանքի իմաստը նրանում է, որ մեկ անգամ անցնելով քո ճանապարհը, այնքան լավ այն ճանաչես, որ կարողանաս նրանով հետ վերադառնալ: Իսկ հիմա հեռացիր, — Պուրֆին հրամայեց իմաստուն գլուխը: — Եվ հեռանալուց չմոռանաս հետ շուրջդ զննել: Ով գիտե, միգուցե այն, ինչ Դու կտեսնես ու կնկատես, Քեզ ապագայում պետք կգա:

ԱՎԱ ԱՐԴՈ